De Pletterij, Haarlem
Vrijdag 17 maart 2017
Wat doe je als je de onweerstaanbare drang hebt om je muziek uit te brengen, maar de platenlabels niet (op tijd) thuis geven? Dan doe je dat gewoon zelf, dacht de Britse saxofonist Colin Webster. Hij richtte in 2012 zijn eigen label op nadat hij de opnames die hij had gemaakt met drummer Mark Holub niet gesleten kreeg. Raw Tonk was geboren en dat label is, met inmiddels drieëntwintig releases op de teller, uitgegroeid tot een toonaangevend platenlabel voor ongepolijste vrije improvisatiemuziek. Het vijfjarig bestaan is reden voor een feestje en onderdeel daarvan is een kleine tour door Nederland en België met een paar acts die door het label op geluidsdrager zijn vereeuwigd.
Dat brengt de package op deze vrijdagavond in De Pletterij in Haarlem. Dit debat- en cultuurcentrum heeft oog en oor voor muziek voor een kleiner publiek en beschikt over een geschikte zaal voor concertavonden als deze. Vorig jaar trad het Kodian Trio (Colin Webser, Dirk Serries en Andrew Lisle) al aan in De Pletterij, waarbij helaas de publieke belangstelling – zelfs voor een kleinschalig concert – te wensen overliet. Vanavond komen gelukkig iets meer mensen opdagen en zij krijgen drie optredens van circa een half uur voorgeschoteld die de vrijheid, intensiteit en veelzijdigheid van de muziek op het Raw Tonk-label goed demonstreren.
De muzikanten hebben besloten dat zij de volgorde van spelen iedere avond wijzigen. In Haarlem mogen Graham Dunning en Dirk Serries het spits afbijten en dat is de eerste keer dat de muzikanten elkaar treffen. Gitarist Serries hoeft nauwelijks enige introductie meer: begonnen als ambientmuzikant is hij zich de laatste jaren steeds meer in de wereld van de vrije impro gaan begeven, wat onder andere heeft geleid tot zijn eerste solo-cd met vrije improvisaties, Etched Above The Bow Grip, vorig jaar uitgekomen op Raw Tonk. Dunning creëert zijn muziek met draaitafel, dubplates en effecten. Hij is op Raw Tonk te horen op een duo-cd met Webster, Invertebrata uit 2014.
De combinatie Dunning/Serries blijkt bijzonder goed te werken. Dunning produceert zijn geluiden met een draaitafel, gebruikmakend van twee naalden, en effectknoppen en schept daarmee zacht krakende, vaak ondefinieerbare geluiden. Serries speelt, in tegenstelling tot zijn onrustige gitaarspel bij Kodian Trio vorig jaar, langgerekte tonen, waardoor het eerste gedeelte ambientachtig klinkt. Langzaam wordt het gitaarspel vrijer, na verloop van tijd overgaand in noisy klanken, voortgebracht doordat de gitaar tegelijkertijd wordt bespeeld met een kleine strijkstok en een metalen staafje. Dunning wisselt een paar keer van plaat, laat soms kort één naald het werk doen en is druk in de weer met zijn efffecten, ruisende klanken creërend. De noise wordt afgebouwd en geduldig wordt naar de rustige finale toegewerkt. Het merendeels ingehouden spel zorgt voor een bijna voelbare geladenheid. Hopelijk zijn Dunning en Serries in de toekomst nog vaker samen te beluisteren.
Na een korte pauze mogen Colin Webster en Andrew Lisle aantreden. In tegenstelling tot Dunning en Serries zijn zij muzikaal beslist geen onbekenden voor elkaar. Op Raw Tonk zijn zij te horen op de cd Red Kite uit 2014, samen met gitarist Alex Ward, als duo op Firehouse Tapes, een eind 2015 verschenen cassette, en als onderdeel van Kodian Trio op de live-cd Live at Paradox, opgenomen tijdens de mei-editie van Incubate 2016 en verschenen eind augustus 2016.
De saxofonist en drummer staan/zitten met het gezicht naar elkaar toe, Webster staand met zijn altsax en Lisle opvallend hoog achter zijn drumkit zittend, de snaredrum niet plat maar schuin voor zich. De set bestaat uit twee stukken. Het contrast met het aftastende spel van Dunning en Serries is vanaf de felle aftrap groot: geen ingehouden spel maar volle bak er tegenaan. Lisle is in een luidruchtige bui, slaat hard, zelfs wanneer hij brushes gebruikt, en hij voedt daarmee het snelle, bijtende en noisy saxspel van Webster. Zoals bij Webster gebruikelijk, volgen de muzikale ideeën elkaar snel op en maakt hij gebruik van verschillende blaastechnieken. Zijn mondstuk neemt hij soms bijna helemaal in de mond, waardoor hij een wat vollere klank lijkt te produceren, maar ook de iele, hoge tonen gaat het niet uit de weg. Het spel van Webster klinkt gemeen en zelfs wanneer hij lange noten speelt is geen sprake van enige rust. Lisle slaat niet alleen, maar wrijft ook over zijn tom. De hardste klanken speelt hij zodra hij de snaren van zijn snaredrum uitschakelt en meedogenloos uithaalt. Als luisteraar en aanschouwer krijg je de ongepolijste klanken recht in je gezicht gesmeten en dat is een overweldigende ervaring.
Ripsaw Catfish is het uit Londen en Manchester afkomstige duo Cath Roberts (baritonsaxofoon) en Anton Hunter (gitaar) en van dit tweetal verschijnt op de dag van het concert de cd Namazu. Het is de tweede uitgave van Ripsaw Catfish op Raw Tonk, want in 2014 werd al For The Benefit Of The Tape uitgebracht. In 2015 verscheen op het label ook de titelloze cd van Saxoctopus, een saxofoonoctet waarvan Roberts deel uitmaakt, evenals labelbaas Webster
Roberts en Hunter zitten voor op het podium, vlak bij elkaar. Hoewel zij elkaar nauwelijks aankijken, is wel duidelijk sprake van een muzikale conversatie, net als op Namazu. De baritonsax lijkt de grote lijn te bewaken, straalt zelfverzekerdheid uit, terwijl de gitaar juist zenuwachtige trekjes vertoont, onrustig heen en weer schuivend. De toon van zowel de saxofoon als de gitaar is niet extreem: de gitaartonen zijn vaak helder en het spel van Roberts wordt niet doorspekt met onorthodoxe technieken of andere frivoliteiten. De ‘Raw’ van Raw Tonk zit hier in het samenspel, want met de hiervoor genoemde elementen worden wel rauwe emoties uitgedrukt. Het eerste van de twee stukken bevat een fraai langzaam en spannend gedeelte, waarin Roberts wat meer valse lucht gebruikt en Hunter rust in zijn spel brengt. Na korte solo’s van eerst Roberts en dan Hunter keert de onrust terug doordat de sax het gitaarspel ontregelt. Het stuk wordt vervolgens rustig afgebouwd. Het tweede stuk begint fel, agressief. Hunter laat de gitaar rinkelen en gaat over tot noisy klanken, terwijl Roberts stoïcijns haar zelfbewuste spel voortzet. Verderop speelt de gitarist lage tonen, daarbij de stemming aanpassend door aan de stemschroeven te draaien en speelt de saxofoniste korte frasen. De muzikanten weten elkaar steeds feilloos te vinden en zij maken indruk met hun communicatieve muzikale vaardigheden, waarbij zij toch ieder hun eigen spel spelen.
In een tijd waarin commerciële en economische motieven het bij beleidsbepalers steevast lijken te winnen van artistieke overwegingen, is het zeer welkom dat een cultuurcentrum als De Pletterij het aandurft een avond als 5 Years of Raw Tonk Records te organiseren, niet omdat er wat mee te verdienen valt maar omdat men de freejazz en vrije impro een warm hart toedraagt. De acts van vanavond belonen die durf met drie uitermate boeiende sets waarin veel facetten van het ondergewaardeerde genre aan bod komen en de rauwe kant van het label op uiteenlopende wijzen wordt belicht. Voor de avontuurlijk ingestelde muziekliefhebber een waar feest.
Opduvel 