Luminous, 2017
Van klein naar steeds groter: van de Engelse baritonsaxofoniste Cath Roberts zijn, deze uitgave meegeteld, dit jaar drie albums verschenen en het gezelschap wordt per release groter. Half maart verscheen Namazu van Ripsaw Catfish, het duo van Roberts en gitarist Anton Hunter. Beide muzikanten zijn ook te vinden in Sloth Racket, waarvan in juni Shapeshifters is verschenen. Sloth Racket bestaat uit vijf leden, met naast Roberts en Hunter saxofonist Sam Andreae, bassist Seth Bennett en drummer Johnny Hunter.
En nu is er het titelloze album van Favourite Animals, waarin we alle hiervoor genoemde muzikanten aantreffen, plus Dee Byrne op altsax, Julie Kjaer en Tom Ward op basklarinet en fluit, Graham South op trompet en Tullis Rennie op trombone. Deze uitgebreide line-up is door Roberts bijeengebracht toen zij artist in residence was bij het Lancaster Jazz Festival in 2016. De composities die op Favourite Animals te vinden zijn, zijn tijdens dat project ontstaan en deze zomer nader uitgewerkt in de studio.
Het Britse ensemble onder leiding van Cath Roberts combineert gecomponeerde muziek met vrije improvisatie. Iedere muzikant kent zijn plaats binnen het geheel, komt naar voren wanneer dat gevraagd is en maakt ruimte wanneer dat nodig is. Het compositorische gedeelte krijgt overigens niet de overhand. Die gedeeltes bestaan uit thema’s die her en der opduiken, maar regelmatig ook uit losse schetsen op basis waarvan geïmproviseerd wordt, of waar overheen, doorheen of onderdoor geïmproviseerd wordt. De muziek komt volledig oprecht en natuurlijk over.
Opener ‘Confirm Or Deny’ is het stuk dat het meest op een thema geënt is. Dat thema wordt vaak herhaald en onderbroken door ontregelend spel van aanvankelijk fluit en altsax, later ook van andere instrumenten. Daarna volgt een vrij stuk. Iedere muzikant brengt zijn eigen ideeën in zonder te overheersen; het solistisch spel dient het gezamenlijke doel, waarin de ritmesectie en gitaar evenveel te vertellen hebben als de blazers. Aan het einde gaan thema en ontregeling samen en wordt even krachtig uitgehaald.
Het tempo gaat naar beneden in ‘Unspeakable’, een luistervriendelijk stuk dat begint met een simpel patroon van gitaar, bas en drums, waarna Hunter op gitaar de melodie speelt en vervolgens daarop varieert. Pas na ruim vier minuten mengen andere ensembleleden zich, als stemmen die opkomen achter het gitaarspel. Het worden er steeds meer en ze worden ook steeds luider, terwijl de gitaar eroverheen lijkt te zweven. Op het einde wordt de intensiteit weer afgebouwd. Prachtig stuk.
‘Boiling Point’ begint met geplukte bastonen en een basklarinet die slechts een aanzet tot een melodie geeft. De trompet speelt fragmentarisch. Het lijkt alsof steeds vanuit het perspectief van een ander instrument of groep van instrumenten wordt gespeeld. Het eerste gedeelte van het stuk is daardoor wat moeilijker te doorgronden dan de eerste twee stukken op het album, maar het sterke individuele spel van de muzikanten, vol spitsvondigheden en stekeligheden, maakt dat het stuk toch fascineert. Als de zesminutengrens nadert, komt toch een thema door, al zijn het meer schetsen bestaande uit een paar noten. Daaromheen wordt naar hartenlust vrij gemusiceerd. Tegen het einde duikt nog een uitgeschreven melodielijn op.
Schurende noten van bas en saxofoon starten ‘Off-Work’ stekelig, maar even verderop klinkt de muziek bijna modern klassiek, waarna met lange noten zachtjes en beheerst spanning wordt opgebouwd. Die spanningsopbouw wordt ruw onderbroken door trombone en saxen, waarna eensgezind wordt afgesloten. Slottrack ‘Shreds’ start met een stevige blazersriff, die verderop zo nu en dan terugkomt. Verder is het stuk een verzameling van muzikale ideeën, afkomstig van individuele leden of van een aantal van de ensembleleden. Tempo, intensiteit, textuur en bezetting variëren. De nadruk verschuift van instrument naar instrument en de overgangen tussen de verschillende gedeelten tonen de souplesse van de muzikanten.
Te vaak zag en hoorde Opduvel grote ensembles die bloedeloze jazz met een totaal gebrek aan urgentie ten gehore brachten. Bij iedere nieuwe release van een groot gezelschap moet daarom een stukje weerstand worden overwonnen. Het wordt tijd er wat onbevangener tegenover te gaan staan, want Favourite Animals is het zoveelste bewijs dit jaar (na onder andere Large Unit, Goran Kajfeš Subtropic Arkestra, Angles 9 en Memoria Uno) dat ook met een grote bezetting spannende jazz en vrije improvisatiemuziek kan worden gemaakt die ertoe doet.
Opduvel 