2017 is tot nu toe een goed jaar voor muzikant en labelbaas Sietse van Erve. Niet alleen verschijnt zowat maandelijks een fraaie nieuwe uitgave op zijn Moving Furniture Records, maar onder de noemer Orphax is hij ook zeer actief. Zo werkte hij samen met Martijn Comes, met als resultaat een titelloze cd-r, en bracht hij op zijn eigen label 2.20 uit. Tussendoor vond hij ook nog tijd voor Dream Sequence #3. En alsof dat nog niet genoeg is, zijn kort achter elkaar Weerkaatsing (met Machinefabriek) en Warschauer Straße verschenen, de releases die hieronder worden besproken.
Orphax & Machinefabriek – Weerkaatsing
Moving Furniture, 2017
Machinefabriek is de naam waaronder Rutger Zuydervelt muziek uitbrengt. Van Erve en Zuydervelt zijn elkaar in de loop van de jaren vaak tegengekomen, maar tot een samenwerking kwam het tot nu toe niet. Dat het nu wel gebeurt, is het gevolg van het stuk ‘Stofstuk’ van Machinefabriek en de remix-cd Kruimeldief, waarop verschillende bewerkingen van het stuk zijn te horen. Orphax maakte geen deel uit van de muzikanten die Kruimeldief bevolkten, maar hij maakte wel een eigen remix, die Zuydervelt weer ter ore kwam, waarna die besloot een remix van een Orphax-track te doen. Die twee stukken moesten natuurlijk worden uitgebracht en daarop ontstond het idee om samen een derde werk toe te voegen aan de release.
Machinefabriek bewerkt ‘Geluiden Van De Eerste Dag’, te vinden op de Orphax-cd De Tragedie Van Een Liedjesschrijver Zonder Woorden. De remix heet ‘Spiegeling’. Het origineel is een stuk waar naar Orphax-begrippen redelijk veel beweging in zit, al blijft het minimalisme troef. Bij beluistering van beide stukken achter elkaar valt op dat geluiden die je als ‘typisch Zuydervelt’ zou willen interpreteren, juist al aanwezig zijn in het origineel van Van Erve. Waar het origineel een wat ijzige sfeer heeft, weet Machinefabriek juist warmte aan te brengen in het stuk, al blijft de als een gure wind klinkende klank intact. De door Zuydervelt ingebrachte vioolklanken maken het stuk minder abstract en de algehele aanpak is ook minder minimaal dan die van Van Erve.
Orphax neemt op Weerkaatsing dus ‘Stofstuk’ onder handen, nu getiteld ‘Reflectie’. Waar het oorspronkelijke werk slechts vijf en een halve minuut duurt en bestaat uit zachte, mysterieuze elektronische klanken, maakt Orphax daar een stuk van bijna twintig minuten van waarin hij slechts gebruik maakt van de klanken van het origineel maar die zodanig weet te bewerken dat een lange drone ontstaat die alle kenmerken van Orphax bevatten. Dat betekent dus minimale en statische ambient die nauwkeurige beluistering behoeft om veranderingen in het stuk te ontdekken. Hoe Van Erve het doet is Opduvel een raadsel, maar in alle minimalisme weet hij altijd weer spanning te creëren door het aanbrengen van geluidslagen, zodat verveling geen moment toeslaat.
Het titelstuk is het gezamenlijke werk en is zo getiteld omdat Van Erve en Zuydervelt elkaar bij de totstandkoming van het werk hun geluiden als het ware heen en weer kaatsten. Je zou het ook een botsing kunnen noemen tussen de strenge abstractie van Orphax en de meer bewegende muziek van Machinefabriek, ware het niet dat het stuk niet als een botsing klinkt maar als een werk waarin de muzikanten elkaar aanvullen in plaats van bestrijden. Van Erve en Zuydervelt lijken naar elkaar toe te kruipen en daardoor is moeilijk te ontdekken wie verantwoordelijk is voor welke geluiden in het werk. Een drone van elektronica, later van een orgel, staat centraal. Daar omheen cirkelen geluiden die langzaam in cadans bewegen of juist knisperen. Zowel aan de oppervlakte als in de diepte is het stuk steeds in ontwikkeling.
Dit album maakt nog maar eens duidelijk dat de geluidskunst van Rutger Zuydervelt en Sietse van Erve van uitzonderlijke klasse is. Beide muzikanten hebben natuurlijk hun eigen aanpak, maar zodra zich met elkaars werk gaan bemoeien of zelfs samen een stuk creëren, blijkt hoe goed zij elkaar aanvullen. Weerkaatsing is het klinkende resultaat.
Orphax – Warschauer Straße
Opa Loka, 2017
De muziek van Orphax wordt niet alleen op Moving Furniture Records uitgebracht, maar ook in eigen beheer of op een ander label, in dit geval Opa Loka Records. Warschauer Straße is tot stand gekomen na verschillende bezoeken van Van Erve aan Berlijn. De titels van de beide werken op de cd, ‘Schönhauser Allee’ en ‘Mehringdamm’ betreft niet de standaard toeristische trekpleisters, maar zijn plaatsen waar de in Amsterdam residerende muzikant persoonlijke herinneringen aan heeft, waarbij zijn opvattingen over de stad ook een rol spelen.
Van Erve heeft het op zijn bandcamp-pagina over de ‘roughness’ van de stad Berlijn en dat heeft zijn weerslag gekregen in de stukken op het album. De drones zijn niet kalm of lieflijk, maar hebben een hard of zelfs gemeen randje, zonder dat de drones echt zwaar worden. Rustig achterover leunen in je stoel is er niet bij, want Orphax creëert onrust, louter door de lagen die hij aanbrengt. ‘Schönhauser Allee’ wordt daardoor opvallend levendig; ondanks het ontbreken van tempo, melodie of ritme klinkt de muziek actief, is het stuk constant in beweging. Toch doet Van Erve niet anders dan het langzaam verleggen van accenten; het is de suggestie van drukke activiteit die ervoor zorgt dat de punt van de stoel niet wordt verlaten.
In ‘Mehringdamm’ is de toonhoogte van de drone hoger maar is die drone niet vriendelijker. Orphax speelt in dit stuk meer met dynamiek, met het opkomen en wegsterven van klanken. Soms lijkt de muziek de hectische drukte van de grote stad te suggereren, soms doet het denken aan monumentale maar grove gebouwen of stadskolossen die vanuit de grond oprijzen. ‘Mehringdamm’ komt wat statischer over dan ‘Schönhauser Allee’, al komen steeds geluiden bovendrijven die ook weer de diepte in duiken.
Orphax creëert met minimale middelen maximaal effect, al is dat minimalisme op Warschauer Straße wat minder prominent aanwezig dan op eerdere albums. De plaat klinkt opvallend bedrijvig zonder dat Van Erve zijn drone- en ambientprincipes ook maar enig geweld aandoet. Het is daarmee een bijzondere – en bijzonder fraaie – toevoeging aan het zo langzamerhand imposant te noemen oeuvre van Orphax.
Opduvel 