Eigen beheer, 2017
Tijdens het Van Onderen Festival dat vorige week werd gehouden in Paradiso, Amsterdam, was ook een uurtje ingeruimd voor het Moving Furniture-label van Sietse van Erve, als muzikant ook wel bekend als Orphax. Van Erve benutte de hem gegeven ruimte door de samenwerking aan te gaan met Martijn Comes in een soundscape die in de kelder van Paradiso een klein maar aandachtig luisterend publiek wist te boeien. Comes en Orphax speelden niet eerder samen en zij besloten van tevoren te gaan repeteren. De eerste repetitie-sessie werd meteen maar opgenomen en werd tijdens Van Onderen voor het eerst te koop aangeboden als cd-r, die dan weer niet bij Moving Furniture is verschenen maar in eigen beheer is uitgebracht.
Een samenwerkingsverband tussen de twee Amsterdamse muzikanten is niet op voorhand vanzelfsprekend. Zij maken weliswaar allebei atmosferische muziek, maar er zijn duidelijke verschillen. Orphax moet het hebben van langgerekte klanklandschappen waarin slechts minimaal beweging plaatsvindt. Comes daarentegen stopt ook melodieën, of aanzetten daartoe, in zijn muziek en daarnaast is in een flink aantal van zijn stukken een beat te horen, terwijl bij Orphax het percussieve element juist achterwege blijft. De vraag is of de verschillende klankwerelden zich laten verenigen.
Het antwoord is eenduidig ‘ja’. Comes laat de beats grotendeels varen en Van Erve weet wat meer af te wisselen. Tijdens het, overigens zeer geslaagde, optreden tijdens Van Onderen waren een paar iets te abrupte wisselingen van sfeer te bespeuren. Dat geldt niet voor deze uitgave, waarop de samenwerking dus nog beter tot zijn recht komt dan tijdens het optreden.
Het beluisteren van de cd-r vergt wel wat van het geduld van de luisteraar; het betreft hier een lange soundscape van bijna drieënzeventig minuten. Wie de moeite neemt om de volle tijdsspanne aandachtig te luisteren, zal echter merken dat je al vrij snel in de geluidswereld van de beide muzikanten wordt gezogen. Eigenlijk gebeurt dat al vanaf de eerste tonen van klankschalen waarmee het stuk begint. Die klanken gaan vergezeld van een drone en even later van repeterend orgelspel, wat een tranceopwekkend effect heeft.
Spannend is het gedeelte na zeven minuten waarin in de verte een puls hoorbaar is en de elektronische klanken een percussief effect hebben. Ook hier gaan die klanken vergezeld van een drone, maar niet steeds dezelfde. Na zeventien minuten volgt een wat fragmentarischer gedeelte met kortere en elkaar sneller opvolgender klanken. Een herhalend motief wordt met vervaarlijke geluiden omgeven in een noisy gedeelte van het stuk. Relatieve rust is te vinden na ruim tweeëndertig minuten, al wordt de bestendige drone begeleid door prikkelende elektronica, alsof kleine insecten er omheen cirkelen. Uiteindelijk blijven die geluiden over en lijken ze te worden opgezogen door een… ja, door wat eigenlijk? De sfeer wordt spacey en bevreemdend.
Het futuristische gedeelte houdt aan tot rond de vijfenveertigste minuut, als door middel van een zich met tussenpozen herhaalde klank de sfeer heel even donker wordt. Uit de diepte lijken dan wel weer ruimtescheepjes te ontsnappen. Uiteindelijk wordt je toch de krochten ingetrokken door steeds langzaam aanzwellende en wegstervende klanken. De abstractie neemt daarna toe door een lage drone, aanvankelijk vlak, later voorzichtig pulserend, samengaand met een zeer hoge, ijle klank. De spanning is om te snijden, vooral nadat die hoge toon wegvalt. Er wordt naar een slot toegewerkt door een herhalend orgelmotief waar een gemene orgeltoon overheen wordt gelegd, met op de achtergrond een laag brommende drone.
Ja, deze titelloze cd-r helemaal beluisteren betekent een lange zit. Tegelijkertijd is het ondergaan van de veelheid aan klanken die Comes en Van Erve te bieden hebben een heus avontuur, een spannende exercitie voor de geest. Er is zomaar meer dan zeventig minuten voorbij, maar het is allerminst verloren tijd. De vele geluiden, gebracht zonder haast, prikkelen de fantasie en maken dat sprake is van een enerverende luistertrip.
Opduvel 