Broken20, 2020
Het is nog maar twee weken geleden dat Opduvel aandacht besteedde aan het album Embraced Imperfections van Orphax. Er is onlangs nog een release van dit eenmansproject verschenen, deze keer niet in eigen beheer maar bij het Schotse label Broken20. Deze op cd verkrijgbare uitgave is getiteld Mijmeringen en daarop slaat Orphax een andere muzikale richting in dan we doorgaans van hem gewend zijn.
Sietse van Erve (= Orphax) vindt Embraced Imperfections een van zijn meest minimalistische stukken. Dat is betwistbaar, maar het gaat op dat album in ieder geval om ambient/drone die zorgvuldig wordt geconstrueerd en waarin met lagen een emotioneel effect teweeg wordt gebracht, zonder dat de muziek opvallend van kleur verandert of een andere richting inslaat. Ondertussen gebeurt dat wel degelijk. Orphax’ streven – zoals hij vaker heeft verwoord – is om de luisteraar, die wordt ondergedompeld in de geluiden die worden gecreëerd, het gevoel van tijd en ruimte te laten vergeten.
Mijmeringen staat bijna diametraal tegenover Embraced Imperfections. In het negenendertig minuten durende stuk toont Van Erve dat hij zijn drones ook op maximaal ruimtelijke wijze kan inzetten en dat hij ook niet vies is van het maken van harde geluiden. Mijmeringen ziet op de geestesgesteldheid vlak voor het slapengaan, als de dag wordt verwerkt, waarover je je verwondert of waar je over piekert, terwijl je ook bezig bent met het soort dromen dat je ‘s-nachts zou kunnen hebben.
Zo’n proces van mijmeringen voor het slapengaan verloopt niet rechtlijnig en kalm. Gedachten staan niet allemaal precies op een rijtje en de toestand tussen waken en slapen is diffuus. Orphax verklankt dat in een stuk met schommelingen, met soms zelfs grote dynamische verschillen en met wisselende gevoelswaarden. Het stuk begint met een statische drone, maar daar wordt al snel een pulserend geluid aan toegevoegd, alsof twee gedachten door elkaar heen lopen. De sound is voor Orphax-begrippen behoorlijk scherp en als een nieuwe drone steeds luider wordt en een hoge feedbackachtige toon doorklinkt, is duidelijk dat ‘Mijmeringen’ geen ambient-stuk is waarbij je makkelijk wegdroomt.
Orphax houdt je als luisteraar bij de les, doordat het stuk steeds beweegt, er steeds iets nieuws gebeurt en de muziek soms op het randje van noise bivakkeert. De dominerende dichte drone is luid en doordringend, maar door de verschillende lagen die erin verwerkt zijn ook bijzonder mooi. Daar blijft het echter niet bij, want er wordt gas teruggenomen. De op gezette tijden terugkerende hoge toon blijft ook nu aanwezig, maar daaromheen zijn de drones nu zachter, met een orgeltoon als opvallendste drone en daaronder een ronddraaiende beweging.
Door lagen af te pellen, en daar gaat Orphax behoorlijk ver in, bouwt de spanning zich juist op. Als het nulpunt bijna is bereikt, wordt wordt een nieuwe gelaagde klank toegevoegd en die gedraagt zich steeds agressiever, dat wil zeggen: het volume neemt steeds meer toe waardoor de drone indringender wordt. Donkere, dreigende wolken van klanken worden erbij gevoegd en ook in de hoogte is dreiging aanwezig.
De hoge klanken blijven over als de andere lagen wegvallen en dat heeft een indringend effect. Een zachte pulserende beweging is hoorbaar op de achtergrond. Nieuwe klanken doen hun intrede en worden verwerkt in de oorspronkelijke drone, die steeds minder herkenbaar wordt. Het zijn niet alleen drones die nu klinken, ook incidentele geluiden en kleine motieven doen hun intrede. Orphax werkt op luide, maar toch ook subtiele wijze naar het einde toe, met een mix van klanken die steeds aan verandering onderhevig is.
Zo toont Mijmeringen een heel andere, muzikaal actievere kant van Orphax, terwijl hij toch zijn eigen uitgangspunten als ambient/drone-muzikant trouw blijft. Orphax op ‘maximaal’ bevalt evengoed als de minimalistische Orphax. Dit luide, scherpzinnige en dynamische werk is een verrassing en het is een hele aangename.
Opduvel 