Het Sardijnse percussieduo Giacomo Salis en Paolo Sanna brengt in korte tijd twee albums uit. Het betreft een studio- en een live-uitvoering van hetzelfde werk, getiteld ‘Humyth’. Uitgaande van hetzelfde bronmateriaal, blijken de muzikanten vele mogelijkheden te hebben om te variëren. Het levert twee fraaie en duidelijk van elkaar verschillende percussie-albums op.
Humyth
Confront, 2018
Humyth verschijnt bij het Britse Confront Recordings, dat zijn cd’s en cd-r’s uitbrengt in identieke verpakkingen. Het label bracht al eerder werk van Salis en Sanna uit, Kio Ge, waarop het duo werd bijgestaan door de Amerikaanse geluidskunstenaar Jeph Jerman. Het nieuwe album wijkt behoorlijk af van Kio Ge. Gebleven zijn de vele details waarmee de muziek doorspekt is en de veelheid aan geluiden die Salis en Sanna uit hun percussie-instrumenten en allerhande objecten halen. Humyth is echter minder minimalistisch dan het andere album op Confront en de sfeer is minder geladen, hoewel nog steeds spannende muziek gemaakt wordt.
De muziek van de percussionisten is een onderzoek naar beweging en naar klanken. Die klanken kunnen ontstaan uit natuurlijke materialen en gevonden voorwerpen. De muzikale mogelijkheden zijn dus eindeloos, maar de muzikanten bepalen eensgezind welke richting de muziek uitgaat. Op Humyth wordt in vijf delen een muzikaal verhaal verteld, niet lineair en volledig beschreven, maar zijwegen inslaand en interpretatieruimte latend.
Zonder te zien wat de percussionisten doen, is het lastig om te achterhalen waar de geluiden vandaan komen. Zo is in het eerste deel een rondvliegend geluid te horen, maar misschien wordt ook wel met een voorwerp over een trom gewreven. En zo blijf je gissen. Het maakt onderdeel uit van het muzikale avontuur dat ‘Humyth’ is. Salis en Sanna spelen met klanken en die klanken mogen schuren, schaven en soms zelfs disharmoniëren. Wel is er steeds controle, al improviserend weten de beide heren exact wat zij doen.
De Italianen spelen vaak op zacht volume, maar de muziek heeft wel degelijk dynamiek, op het moment dat de muziek daarom vraagt, of beter: de klanken daarom vragen. Hoewel de vijf stukken op het album allemaal een aaneenschakeling en overlapping van klanken betreffen, is geen sprake van een echte geluidscollage, zelfs al ontbreekt regelmatig een vaste ritmiek. De opbouw is verrassend, maar van knip- en plakwerk is geen sprake. De muzikale logica mag niet altijd voor de hand liggen, die is er wel.
Van conventioneel gebruik van slagwerk is vooral in het eerste deel geen sprake, maar aan het begin van het tweede deel wordt daadwerkelijk op een trom geslagen, zachtjes en ingehouden, zodoende spanning creërend. Er is zowaar sprake van een echt ritme, dat leidend is in het meest rechtlijnige en toegankelijke stuk op het album. In het derde deel is een van de percussionisten in de weer met stenen, die tegen elkaar worden geslagen. Verder wordt er gedraaid, gewreven, getikt, geknisperd en zelfs gebeld.
Bellen en kettingen openen het vierde deel, waar klanken van cimbalen en schalen aan worden toegevoegd. Het duo kiest voor een hoog klankregister, zonder onderlaag, wat in contrast staat tot de overige stukken op het album. Het stuk heeft een repeterend karakter, maar niet op een rigide manier; in de steeds ronddraaiende beweging wordt variatie aangebracht. Het laatste deel heeft een duisterder karakter. Op een onheilspellende ondergrond worden verschillende wrijvende en rinkelende geluiden gelegd die de unheimische sfeer versterken. De stilte zo rond de vierde minuut is een geladen stilte. Daarna is de ondergrond verdwenen en daarmee de donkere sfeer, maar niet de spanning. In de laatste paar minuten vormt een stuwend, geaccentueerd ritme de basis.
Salis en Sanna slagen er, op een heel andere wijze dan op de voorgaande uitgaven, opnieuw in spannende muziek te creëren met percussie-instrumenten en objecten. De vijf titelloze tracks die Humyth bevat, hebben ieder hun eigen karakter. De benaderingswijze van elk stuk is verschillend en daardoor ontstaat een gevarieerd geheel, dat bij elkaar gehouden wordt door het voortreffelijke samenspel, de vindingrijkheid van de muzikanten en de sterke ideeën waarop de muziek gebaseerd is.
Humyth live performance
Eigen beheer, 2018
Zoals gezegd, biedt de muziek van Salis en Sanna ruimte voor interpretatie. Dat geldt voor de luisteraar, die zijn eigen fantasie kan laten werken tijdens het luisteren, maar in de eerste plaats geldt het voor de muzikanten zelf. De stelling wordt bewezen met Humyth live performance, een digitale uitgave in eigen beheer. De studio-opname van ‘Humyth’ dateert uit februari 2017, de live-uitvoering is van enige maanden later (juni).
Het is te horen dat de live-uitvoering en de studioversie zijn gebaseerd op hetzelfde gedachtegoed, maar het uiteindelijke resultaat is verschillend. Op de release in eigen beheer bestaat ‘Humyth’ uit drie delen van respectievelijk acht, tweeëntwintig en bijna negen minuten. Salis en Sanna creëren dezelfde sfeer als op Humyth, maar met andere middelen. De live-performance vond daarnaast plaats in de buitenlucht, waardoor omgevingsgeluiden onderdeel uitmaken van de muziek.
Wat in het eerste deel direct opvalt, is dat de percussionisten hun muziek een randje meegeven. Een gemeen randje veroorzaakt door ongemakkelijk schurende geluiden die worden gecreëerd met bekkens en andere voorwerpen. Het stuk heeft een duidelijke beweging voorwaarts, maar is zonder strakke ritmiek. Salis en Sanna zijn in een luidruchtige bui en dat uiten zij in dit stuk. De cimbalen ruisen en worden met voorwerpen geslagen en bewerkt. Het stuk eindigt met omgevingsgeluiden: de wind, vogels en vliegen.
Donker wordt het aan het begin van het lange tweede deel, waarin zware, onheilspellende klanken worden ontregeld door allerlei bedrijvige geluiden, kleine patronen of incidentele klanken. Die geluiden blijven over als de zware onderlaag na een kleine drie minuten verdwijnt. Wat de muzikanten in deze fase allemaal uitspoken, is een raadsel, maar het intrigeert. Het stuk komt wat fragmentarisch over, waardoor het moeilijk is om de grote lijn te ontdekken. Die is er wel, want geleidelijk aan ontstaan uit de geluiden ritmische patronen die houvast bieden, het stuk bij elkaar houden. Het tweede deel is sterk dynamisch, waarbij de muzikanten het maken van lawaai niet schuwen. Toch giert men nergens uit de bocht. De controle is er. Soms ternauwernood, maar hij is er. Naar het einde toe wordt een stuwend ritme gespeeld, wat enigszins doet denken aan het tweede deel van de studioversie, hoewel de invulling anders is.
Het laatste deel opent met snel schurende geluiden, met a-ritmisch getrommel als tegenwicht. Dat laatste blijft, al wordt daarmee gevarieerd, en daaromheen wordt een veelheid aan vondsten tentoongespreid. Toch is het geen willekeurige opeenvolging van geluiden; er is steeds een basis die min of meer herkenbaar is. Het stuk heeft daardoor geen fragmentarisch karakter, maar betreft eerder een steeds voorwaarts bewegende entiteit die gaandeweg verschillende gedaantes aanneemt.
De geïmproviseerde muziek van Salis en Sanna blijft fascineren, ook op deze live-uitgave. De invulling die de muzikanten live aan ‘Humyth’ geven, verschilt zodanig van de studioversie, dat de live-uitgave zeker bestaansrecht heeft. Die vormt een zeer welkome aanvulling op de cd-r die bij Confront is verschenen, maar kan ook als zelfstandig werk worden beluisterd. Het klankenonderzoek van de mannen van Sardinië zal ongetwijfeld verdergaan. Ondertussen kunnen we met deze twee uitgaven nog wel even vooruit.
Humyth live performance bandcamp
Giacomo Salis/Paolo Sanna Percussion Duo facebook
Opduvel 