Sofa Music, 2018
The Red Soul is een documentaire van de Nederlandse regisseur Jessica Gorter. Eerder maakte zij twee films over Sint Petersburg, Piter en 900 dagen. De laatste documentaire handelt over het beleg van Leningrad. The Red Soul gaat over de verhouding heden ten dage van de Russen ten opzichte van Jozef Stalin. In het westen wordt hij gezien als een tiran die miljoenen landgenoten de dood injoeg, maar in het Rusland onder Poetin wordt verschillend gedacht over de totalitaire bewindsman.
Dat Stalin niet langer unaniem wordt verguisd, is vreemd als je bedenkt dat in de geschiedenis van vrijwel iedere Russische familie slachtoffers van het regime van de dictator zijn te vinden. De ene mens is kennelijk kort van memorie, terwijl de ander met vraagtekens blijft zitten over wat er indertijd precies gebeurd is. De documentaire heeft tot doel de tweespalt over dit onderwerp in de Russische samenleving te laten zien.
Voor de soundtrack bij haar documentaire deed Gorter een beroep op Rutger Zuydervelt. Van deze elektronica-pionier verschijnen met enige regelmaat uitgaven, zowel onder eigen naam als onder de noemer Machinefabriek. Zuydervelt is niet onbekend met andere disciplines. Hij maakte onder andere muziek voor films en voor dansvoorstellingen.
Voor de score van The Red Soul werkt Zuydervelt samen met de Russische altsaxofonist Ilia Belorukov en de Nederlandse slagwerker René Aquarius. Belorukov is thuis in improvisatie, noise en elektro-akoestische muziek en ook hij heeft samengewerkt met kunstenaars uit andere disciplines (dans, theater, schilderkunst). Hij verrijkt zijn saxofoonspel onder andere door het gebruik van objecten en elektronica. Aquarius is drummer van onder andere Dead Neanderthals, Celestial Bodies, Cryptae en DungeönHammer, maar hij is ook thuis in op ambient gerichte muziek, getuige samenwerkingen met Dirk Serries en Martina Verhoeven (als Fantoom) en zijn solo-album Blight. Zuydervelt en Aquarius werkten eerder samen op het Dead Neanderthals-album Endless Voids en op DNMF, een samenwerking tussen Dead Neanderthals en Machinefabriek.
Regisseur Gorter en muzikant Zuydervelt waren het er snel over eens dat de documentaire een subtiele en niet cliché-gestuurde soundtrack behoefde. En dat is wat je als luisteraar voor je kiezen krijgt: een filmscore die zich niet opdringt maar onderhuids kruipt door fijnzinnig fragmenten van oude Sovjet-liederen en een speech van Stalin te combineren met het saxspel van Belorukov en de percussie van Aquarius.
Zonder de documentaire te kennen, maar indachtig het onderwerp en met de beelden uit de trailer op het netvlies, maakt de gevoelige, delicate muziek grote indruk door de manier waarop meer en minder voor de hand liggende muzikale elementen worden samengevoegd tot een geheel. Weliswaar is de soundtrack opgedeeld in nummers met een titel, maar de muziek vormt een doorlopend en onlosmakelijk geheel. De stemming die door de muzikanten wordt uitgedrukt is serieus en bedrukt, maar binnen die stemming houdt de muziek iets speels waardoor het allemaal niet te zwaar op de hand wordt.
De fragmenten van de oude Sovjet-liederen zijn afkomstig van oude lp’s, laten een Russisch koor horen en gaan gepaard met gekraak of ruis. Het volume is beperkt en dat geldt ook voor de muziek als geheel. Het is vaak moeilijk om te duiden waar de geluiden die je hoort precies vandaan komen. Een enkele keer is de saxofoon te herkennen en hetzelfde geldt voor de percussie, maar regelmatig zijn de bijdragen van Belorukov en Aquarius zo nauw verbonden met de elektronische geluiden en samples dat ze opgaan in het totaalgeluid. De klanken schuren en schuiven langzaam langs elkaar heen, gaan in elkaar op en krijgen iets ongrijpbaars, vormen een eigen entiteit.
En dat is waar het uiteindelijk omgaat: met onconventionele middelen een originele soundtrack fabriceren die recht doet aan de strekking van de documentaire. Of dat het geval is, zal natuurlijk pas blijken bij aanschouwing van The Red Soul, maar zonder beelden weet de muziek ook zeker te bekoren. Sterker nog: die is ronduit intrigerend, zowel op detailniveau als in zijn geheel.
Opduvel 