Tombed Visions, 2017
Het Pools-Engelse Shepherds of Cats laat er geen gras over groeien. Slechts vier maanden na het verschijnen van Shepherds of Cats & Günter Heinz doet het gezelschap opnieuw een cd-r het licht zien. Ook nu laat het kwartet (kwintet als je VJ Maciek Piatek meetelt) zich bijstaan door een gastmuzikant. Dat betreft David McLean, saxofonist en tevens labelbaas van Tombed Visions Records, het label waarop naast Shepherds of Cats & Günter Heinz eerder ook Shepherds of Cats with special appearance of Dariusz Blaszczak and Panelak verscheen.
Zoals al eerder gezegd doet Shepherds of Cats niet aan muzikale conventies. De muziek van de band valt te scharen onder de noemer vrije improvisatie, maar in het instrumentarium, de muzikale aanpak en zelfs de titels van de stukken wijkt het gezelschap af van wat je als luisteraar zou verwachten. Naar eigen zeggen onderzoekt de groep de buitenranden van goede smaak en worden de grenzen van wat nog als acceptabel wordt beschouwd verlegd.
Dat was zeker het geval op Shepherds of Cats & Günter Heinz, waarop in een kleine vierenvijftig minuten een fantasierijk verhaal werd verteld, zowel muzikaal als vocaal. Het album vergt het nodige doorzettingsvermogen van de luisteraar, maar geduld wordt zoals wel vaker beloond. Op Shepherds of Cats & David McLean wordt het geduld van de luisteraar opnieuw op de proef gesteld. Dat komt niet omdat dit album ontoegankelijker is dan de voorganger, want dat is niet het geval. Nee, deze keer moet je bereid zijn tot langdurige concentratie, want dit album, dat verschijnt op twee cd-r’s, bestaat uit drie stukken van respectievelijk ruim 46, 21 en 69 minuten.
De muziek op Shepherds of Cats & David McLean is samengesteld uit live-opnamen en studiosessies. Ieder stuk klinkt echter als één lange improvisatie, waarbij naast jazz en vrije improvisatie ook krautrock en psychedelica inspiratiebronnen lijken te zijn, evenals etnische muziek, zowel uit India als Afrika. Dat laatste aspect komt vooral tot uiting in de percussie van Aleksander Olszewski die regelmatig opduikt, zoals al vrij snel in opener ‘nnnnnyyyyyaaarrrrgggnnnnneeeeeiiiiiarrrnnnnnnaaaaaa-yyyyyyyyyooooowwwwwwnnnnn coda hhhhooohhaaaaa-hhhhiiiiiiyyyyyy’. Opvallende kenmerken in het begin van dat stuk zijn verder het dissonante cellospel van Adam Webster en de orkestraal klinkende synths van Dariusz Blaszczak. McLean speelt niet alleen saxofoon, maar ook kleine fluiten en synths. In het stuk is volop ruimte voor een vertelstem, waardoor het werk soms hoorspelachtig aandoet. De muzikale omlijsting daarvan is spannend. Pas na achttien minuten brengt McLean zijn saxofoon in stelling, om de schreeuwende verteller van repliek te dienen en zelfs tot zwijgen te brengen. McLean soleert een paar keer, de ene keer vergezeld van percussie, stemmen en elektronica, de ander keer door de rammelende en rommelende gitaar van Jan Fanfare. De vertelstem keert terug, rustiger nu. Shepherds of Cats en David McLean vertellen het muzikale verhaal lineair, van enige herhaling is geen sprake. Er is ook geen verbindende schakel, maar het geheel ontaardt niet in chaos. De muziek biedt de luisteraar weinig houvast, maar blijft boeien, juist door de onvoorspelbaarheid.
‘Slow Dance At The Martian Wedding’ heet het tweede stuk op de plaat en in de opening is daadwerkelijk sprake van een langzame dans, al doet Fanfare met zijn gitaar even zijn best de zaak te ontregelen. Melodieën worden gespeeld door McLean op sax en Webster (pizzicato) op cello. Langzame percussie dient als begeleiding. Het kan natuurlijk niet blijven duren; de bij elkaar passende componenten worden vakkundig uit elkaar gerafeld. Van een vast ritme is geen sprake meer, de synths overheersen en produceren een trage melodie en vervreemdende, futuristische klanken. De cello gaat zijn eigen weg, lijkt zich al strompelend een weg naar buiten te banen. McLeans saxofoon voelt zich wel senang in het gezelschap en soleert over een voortjagend ritme, aanvankelijk met een warme toon, maar later ook robuust en tegendraads. Het kortste stuk op de plaat is volledig instrumentaal en voor de luisteraar het makkelijkst te verhapstukken.
‘to make this release extra special and completely unique please insert your title here: ______________ (the shepherds of cats take no responsibility if you choose the same title as somebody else’ luidt de volledige titel van het laatste stuk op de plaat. Waar in de eerste twee stukken sprake is van een lineaire muzikale logica, ontbreekt dat hier. Het werk lijkt opgebouwd uit verschillende segmenten die op een of andere manier toch op elkaar inwerken, elkaar versterken of juist contrasteren. Opnieuw wordt nergens een frase of vondst herhaald, waardoor er geen vaste grond onder voeten is. Wat er wel is, is een enorme hoeveelheid aan muzikale vondsten, dynamiek, passie, schoonheid, dissonantie, samenspel, ontregeling, noise, emotie, spanning, verontrusting en opwinding. De vertelstem is terug en de muziek is constant in beweging. Ook op de meer verstilde momenten is een beweging voorwaarts aanwezig, soms meer voelbaar dan hoorbaar. Klanken verschuiven of verschieten plots van kleur. Voor dat alles wordt ruim de tijd genomen, een uur en negen minuten lang. Het zijn negenenzestig fascinerende minuten.
Met meer dan twee uur muziek is Shepherds of Cats & David McLean een lange zit, maar het is natuurlijk niet verplicht de drie stukken achter elkaar tot je te nemen. Ieder stuk heeft zijn eigen specifieke kenmerken en kan afzonderlijk worden beluisterd. Shepherds of Cats laat op dit album horen dat het een uniek gezelschap is dat zijn eigen plaats inneemt in de geïmproviseerde muziek. Geen van de muzikanten is bezig de hoofdrol op te eisen, het gezamenlijk musiceren is het middel en het doel. Gastmuzikant McLean past naadloos in het geheel. De muziek is onvoorspelbaar, dus zelfs na meerdere draaibeurten biedt de plaat nog verrassingen. De ideeënrijkdom kent geen grenzen. Kwantiteit en kwaliteit gaan samen bij Shepherds of Cats en David McLean op dit schitterende album.
Opduvel 