Relapse, 2017
Saxofonist Colin Stetson heeft al lang en breed bewezen dat hij beschikt over een fantastische blaastechniek én dat hij niet voor een gat te vangen is. Hij werkte met onder andere Arcade Fire, Bon Iver, Mats Gustafsson en Sarah Neufeld. Dat geeft al aan dat Stetson in vele genres inzetbaar is. Vorig jaar verraste hij vriend en vijand door met een eigentijdse bewerking van Henryk Górecki’s derde symfonie (Sorrow) voor de dag te komen, met verbluffend resultaat.
Stetson zoekt steeds naar nieuwe muzikale wegen, al moet gezegd worden dat het eerder dit jaar verschenen solo-album All This I Do For Glory voortborduurt op de History Of Warfare-trilogie. Aan de kwaliteit doet die constatering overigens niets af. Waar de saxofonist eerder vooral imponeerde op bassaxofoon, wist hij op de laatste paar platen ook indruk te maken op basklarinet en alt- en tenorsax.
De zoektocht naar nieuwe manieren om zijn muzikale ideeën in vorm te geven, resulteert nu in het album Ex Eye van het gelijknamige gezelschap. De andere muzikanten die deel uitmaken van dit kwartet zijn niet de eersten de besten. Drummer Greg Fox maakt(e) deel uit van Liturgy, Guardian Alien, Zs en Teeth Mountain, synthspeler Shazad Ismaily van onder andere Secret Chiefs 3, Marc Ribot’s Ceramic Dog en 2 Foot Yard en gitarist Toby Summerfield van Algernon, Crush Kill Destroy en Never Enough Hope.
Als Ex Eye maakt het viertal metal, maar de opsomming van bands waarin de muzikanten actief zijn, geeft al aan dat we hier niet van doen hebben met een metalband in de traditionele zin van het woord. Ex Eye staat voor een avant-gardistische benadering van het genre en dat betekent dat metal weliswaar het basisingrediënt van de muziek is, maar dat de muzikanten zich de nodige vrijheden veroorloven. Dat gebeurt overigens zonder dat op geforceerde wijze zijwegen worden ingeslagen.
Op Ex Eye staat de muzikale virtuositeit in dienst van de algehele sound. Die sound is niet vastomlijnd, maar fluctueert naar gelang de muzikale bui waarin de vier mannen verkeren. In de korte opener ‘Xenolith; The Anvil’ valt direct op dat Ex Eye geen basgitarist in de gelederen heeft. De baspartijen worden verzorgd door Ismaily én Stetson op bassax. Het tempo is vrij traag en de muziek opvallend melodieus. De productie is helder en ieder instrument is goed in de mix geplaatst. Bassax en vooral de synths zijn ook verantwoordelijk voor de riff, terwijl de gitaar juist de melodieuze touch aan de muziek geeft, voordat Stetson zijn stem laat doorklinken in zijn saxspel en daarmee een hoofdrol opeist.
‘Opposition/Perihelion; The Coil’ verschilt aanzienlijk van de eerste track. Het tempo ligt hoog en Stetsons fabelachtige techniek wordt tentoongespreid in een aaneengesloten reeks noten op altsax. Fox’ cimbalen klinken opvallend luid en de synth en gitaar vullen de gaten met melodieuze frasen. De lange track klinkt enigszins proggy, maar echt progmetal wordt het nergens. Je zou Exe Eye eerder onder de noemer ‘post-metal’ kunnen scharen. Na vijf minuten wordt echter overgeschakeld op black metal-snelheid, maar met hetzelfde gemak wordt binnen een minuut de intensiteit getemperd ten faveure van een spannend, enigszins doomy intermezzo (zij het zonder zware gitaren). Jazz klinkt door in de muziek door de sax van Stetson en Ismaily voegt spacey geluiden toe aan het geheel.
Op ‘Anaitis Hymnal; The Arkose Disc’ is de sfeer bij aanvang plechtig maar gespannen. Zware tromslagen verhogen de spanning, evenals de langzaam spelende bassax. Summerfields gitaarspel klinkt als post-rock. Fox brengt het black metal-element weer in met razendsnel drumspel, terwijl Stetson en Summerfield onverstoorbaar hun ding blijven doen. Ismaily is met vervreemdende synthklanken all over the place. Net als in de voorgaande track, wordt halverwege het tempo drastisch naar beneden gebracht en in dat langzame gedeelte overheerst de totaalsound, een donderwolk van klanken. Het geheel culmineert in een climax, met opnieuw razendsnel drumwerk. Aan het eind wordt in langzaam tempo afgebouwd.
‘Form Constant; The Grid’ opent met het Stetson typerende snelle spel op altsax, waarna met een melodieus gitaarmotief en traag drumwerk het nummer in gang wordt getrokken. De synth zorgt voor een Black Sabbath-achtige basriff. Plots wordt de snelheid verdubbeld en is het black metal wat de klok slaat, terwijl die doom basriff aanvankelijk in stand wordt gelaten. De overgang is magnifiek, evenals het snelle spel van alle muzikanten in het snelle gedeelte.
Een saxofoon in metal is beslist geen unicum; denk aan muziek van John Zorn en Shining, waarin de saxofoon een volwaardige plaats heeft binnen het metalgeluid. Bij Ex Eye is Stetsons technische kunnen alomtegenwoordig, maar storen doet het nergens omdat het technisch spel verpakt zit in instrumentale metal met een hart en een ziel. Fox, Ismaily en Summerfield spelen wel enigszins in dienst van de saxofonist, maar komen zelf genoeg naar voren om van een heus bandalbum te kunnen spreken. Experiment geslaagd. En dit smaakt naar meer, dus op naar het volgende album.
Opduvel 