Circum-Disc, 2021
De uit Lille afkomstige Peter Orins runt het Circum-Disc-label, een platenlabel dat zich toelegt op improvisatie, eigentijdse jazz en experimentele muziek. Logischerwijze brengt Orins ook eigen muziek uit op het label, zoals het onlangs verschenen You Never Know, waarop hij is te horen in duet met de Poolse saxofonist Paulina Owczarek. Zij gaan samen een geïmproviseerd muzikaal avontuur aan, vrijzinnig en experimenteel.
Orins is een klassiek opgeleide percussionist die zowel rock- als jazzmuziek heeft gemaakt. Hij speelde in verschillende jazzbands in Lille sinds het begin van de jaren negentig en participeert in verschillende experimentele en geïmproviseerde muziekprojecten. Daarnaast brengt hij ook solowerk uit, zoals het eerder dit jaar verschenen VRTN & VBRTN, waarin hij naast zijn percussie ook in de weer is met elektronica. Owczarek komt uit Krakau. Ze is vooral geïnteresseerd in vrije improvisatie en voert ook hedendaagse kamermuziek uit, waarbij ze talrijke nieuwe werken voor saxofoon in première heeft gebracht in haar thuisland.
Owczarek en Orins ontmoetten elkaar in 2015, toen ze beiden werden uitgenodigd door pianist en dirigent Satoko Fujii om deel te nemen aan de oprichting van het Satoko Fujii Orchestra Berlin. Sindsdien houden de twee muzikanten contact. In 2019 nodigt de Poolse de Fransman uit om in Krakau solo te komen spelen, waarbij de twee tevens de gelegenheid te baat nemen om in duovorm samen te spelen. Die ontmoeting maakt veel los en ondanks de beperkingen door de pandemie zien de muzikanten kans om elkaar begin 2021 in Lille te ontmoeten voor opnamen.
Het resultaat is nu te horen op You Never Know. Dat is een goede titel, want je weet bij deze twee artiesten nooit waar je aan toe bent. Ook is het vaak gissen naar wat je precies hoort. Het meeste is overigens wel te onderscheiden als je goed luistert. De muziek die het tweetal maakt komt in volledige vrijheid tot stand. Er zijn geen wetten, geen limieten, geen grenzen. De hang naar experiment is groot en dat vindt zijn weerklank in de vijf stukken die het album telt. Verwacht geen uitbundige freejazz: Owczarek en Orins verrichten hun muzikale experimenten in de kleine ruimte, soms zelfs op de vierkante millimeter, enkele uitzonderingen daargelaten.
De muziek ontwikkelt zich als vanzelf, zonder vastomlijnde ritmes, zonder melodische escapades en zonder duidelijke structuur. De twee spelen in het moment en daarin is van alles mogelijk. Opvallend is dat, ondanks de aanwezigheid van een blaasinstrument, veel van de muziek een percussieve inslag heeft. Owczarek produceert vaak geen toon, maar speelt op adem, zuigt, pruttelt, klakt en murmelt met behulp van haar instrument en geeft op die manier invulling aan de percussie en objecten die door Orins’ aanrakingen tot leven worden gebracht.
Want de muziek mag dan wel grotendeels klein worden gebracht, die muziek is ook levendig, heeft een hart en een ziel. Het speelplezier spat ervan af en de twee muzikanten dagen elkaar hoorbaar uit om nog meer uit de muziek te halen, al is het minuscuul. Het duo klinkt regelmatig als een instrumentenmaker die vernuftig iets in elkaar zet, met alle geluiden die daarbij horen. Het vergt enige inspanning om de klanken op waarde te schatten. Zorgvuldige beluistering is namelijk vereist omdat je anders details en bovendien de essentie van de muziek mist.
Maar ook de essentie is niet strak omlijnd. De muziek van Owczarek en Orins gaat om totale en onbegrensde vrijheid. Dat levert niet de makkelijkste muziek op, maar wel muziek die je in je hoofd meeneemt nadat de laatste geluiden hebben geklonken. In alle vrijheid is de muziek niet onbekommerd; de twee muzikanten gaan geconcentreerd te werk en dat uit zich in het samen komen van het experimentele individuele spel. Zodra Owczarek daadwerkelijk saxtonen gaat spelen, komt freejazz om de hoek kijken en en komt een lading energie vrij. Ook dan – of misschien wel juist dan – bewijst het duo dat de muzikale vrijheid onbegrensd is.
De Poolse saxofonist en de Franse percussionist maken op You Never Know muziek die overtuigt in serieuze speelsheid. Luister en ervaar dat dat geen tegenstelling is. Voor wie openstaat voor muzikaal experiment is dit een machtig mooi album.
Opduvel 