Eigen beheer, 2021
Pierre Gerard is een componist, muzikant en beeldend kunstenaar die opereert vanuit de Belgische stad Luik. In zijn muziek werkt hij vooral met akoestische instrumenten en een elektro-akoestische gitaar. Zijn discografie is behoorlijk uitgebreid, waarbij zijn muziek is verschenen bij verschillende labels, vaak in een kleine oplage. Hij brengt ook in eigen beheer muziek uit, zoals de hier te bespreken lp Archives of Performa.
Het betreft hier een weergave van een performance die Gerard gaf samen met Pierre Berthet en Antonin Doppagne in Les Drapiers, een galerie voor moderne kunst in Luik. Berthet maakt sculpturale geluidsobjecten en installaties, daarbij gebruik makend van bijvoorbeeld staal, plastic, water, motoren en stofzuigers. Zijn werken worden solo of in duoverband gepresenteerd in tentoonstellingen in muziekpodia, op festivals, in galeries of in de openlucht. Doppagne maakt elektronische muziek/soundscapes onder de noemer 505°.
De muziek op Archives of Performa komt uit een project van Gerard. Berthet hangt of plaatst zijn bewegende objecten op de binnenplaats, maar ook in de galerieruimte binnen. Doppagne heeft zich met haar modulaire instrument in een hoek van de kamer geïnstalleerd; de deur naar de binnenplaats is open. Gerard zit met zijn gitaar op verschillende plekken, binnen of buiten. Het is dus niet verwonderlijk dat in de performance ‘toevallige’ geluiden hoorbaar zijn, geluiden die, doordat de verrichtingen van de drie uitvoerenden vaak zacht en minimaal zijn, een onderdeel vormen van de muziek of geluidskunst.
Of hoe je het wilt noemen. Een kunstvorm is het in ieder geval. En ‘vorm’ is bij deze uitvoering dan weer een diffuus begrip. De muziek is minimaal en komt deels tot stand door objecten die qua geluid min of meer een eigen leven leiden. Het gitaarspel is spaarzaam en de elektronische klanken zijn niet echt doordringend, maar wel een essentieel onderdeel en zelfs het meest bepalend in het totaalgeluid. Een uitvoering met de ingrediënten die door Berthet, Doppagne en Gerard worden ingebracht zal steeds iets anders zijn, alleen de hang naar het experiment, naar het minimale en zelfs reductionistische blijft steeds hetzelfde.
Dat blijkt ook uit de vijf stukken die op de lp te vinden zijn. Die vergen wat geduld van de luisteraar, die geen hapklare brokken geserveerd krijgt maar vrij moeilijk te doorgronden minimale soundscapes. Toch boeien die soundscapes wel, door hun onvoorspelbaarheid en door de gedachten en vragen die de abstracte muziek bij de luisteraar oproept. Wat is muziek en wat is geluid? Waar plaats je een noot of een accent en waarom? Wanneer laat je een noot of accent juist weg? Wat zegt stilte ? Hoe beïnvloedt de ruimte de muziek? En andersom? Het zijn vragen die bij Opduvel opkwamen bij het beluisteren van deze plaat. De artiesten geven antwoord met hun spel, maar laten ook vragen open of roepen nieuwe vragen op. Zo blijft het beluisteren van deze muziek geestelijk een actieve bezigheid.
Er lijkt intuïtief te worden gemusiceerd, waarbij het onderzoek plaatsvindt op de vierkante millimeter. Stilte vormt een belangrijk onderdeel van de muziek. Zo opent elk stuk met een aantal seconden stilte, variërend van tien tot negenenveertig seconden. Het zijn geen pauzes, maar ruimtes in de muziek die de luisteraar de gelegenheid geven tot nadenken, tot reflectie en om tot rust te komen. De stiltes zijn echt volledige stiltes; de omgevingsgeluiden klinken ook niet. De muziek komt daarna als vanzelf op, ogenschijnlijk zonder enige intentie om indruk te maken. Het is er en dat is voldoende.
In de muziek zijn verschillende elementen te onderscheiden, zoals geluidsvelden (of drones) die door Doppagne worden neergelegd en staccato tonen van Gerard, maar de bron van geluid is niet altijd te herleiden. Dat geldt het meest voor de inbreng van Berthels “sound do-it-yourself diverse”, die zonder zicht op wat er gebeurt moeilijk te vatten is. Het geeft de muziek iets ongrijpbaars, op een prettige verstorende manier. Daarnaast vindt de performance zowel binnen als buiten plaats, wat soms goed te horen is maar waar je soms ook naar moet gissen. Omgevingsgeluiden zoals praten, geroezemoes, kuchen, voetstappen, verkeersgeluiden en kinderstemmen geven aanwijzingen. Die geluiden zorgen ervoor of een stuk een binnen- of een buitengevoel heeft.
Niet alleen beginnen de vijf stukken met stilte, ze eindigen daar ook mee. Daardoor is elk stuk duidelijk gescheiden van het voorgaande of erna komende. Dat is prettig en het geeft de geest even ruimte. Bij deze muziek is aandachtig luisteren namelijk vereist, anders vliegen de stukken bijna ongemerkt voorbij. De muziek is uitgebracht op vinyl, wat een extra dimensie toevoegt doordat ook geluid ontstaat, door bijvoorbeeld kleine krasjes, bij het afspelen van de plaat. Het beluisteren van de lp maakt nieuwsgierig naar hoe de performance eruit zag op die junidag in 2019. De muziek stemt tot nadenken en dat is op zich al genoeg om te kunnen genieten van deze niet gemakkelijke maar wel tot tevredenheid stemmende muziek. Het is genieten op een abstracte wijze en dat is een bijzondere ervaring.
Opduvel 