Trouble In Mind, 2021
Het aantrekkelijke van jazzmuzikanten is dat hun hang naar muzikaal avontuur zich niet alleen uit in de muziek op zich, maar ook in de verschillende, vaak losse, samenwerkingsverbanden die jazzmusici aangaan. Vooral in de meest vrije vormen van het genre kan de muziek alle kanten op, kunnen grensgebieden worden verkend en verschillende, conventionele en onconventionele combinaties van instrumenten worden gebruikt. Een aantal muzikanten lijkt er daarbij een sport van te maken om in korte tijd zoveel mogelijk muzikale activiteiten te verrichten en ook uit te brengen.
Twee van dat soort muzikanten vinden elkaar op het door Trouble In Mind op cassette uitgebrachte album The Human Being As A Fragile Article. De eerste van de twee, saxofonist en multi-instrumentalist Patrick Shiroishi, opereert vanuit Los Angeles is op dit blog vaker voorbij gekomen. Zowel solo als in gezelschap van anderen weet hij aansprekende, emotionele en soms ook echt ontroerende geïmproviseerde muziek te maken, waarbij hij zowel de verstilde vorm als de onstuimige variant beheerst. Vooral de laatste paar jaren lijkt Shiroishi aan de lopende band muziek uit te brengen.
De tweede muzikant is de Argentijnse, momenteel in Zweden woonachtige saxofonist, componist, improvisator, multidisciplinair kunstenaar en activist Camila Nebbia. Net als Shiroishi is zij constant op zoek naar nieuwe muzikale mogelijkheden en nieuwe geluiden. Daarbij onderzoekt zij de relatie tussen verschillende vormen van compositie, vrije improvisatie, elektronische muziek en gemengde media. Naast studies aan conservatoria (klassiek saxofoon en jazzimprovisatie), studeerde Nebbia ook filmregie. Als saxofonist is zij te vinden in verschillende ensembles, variërend in grootte en uiteenlopend in muzikale visie.
De samenwerking van Nebbia en Shiroishi is een ongewone. Met saxofoons, elektronica en gevonden geluiden wordt een breed en vreemd muzikaal spectrum verkend. Het tweetal kiest er daarbij voor om het de luisteraar vooral aan het begin niet te makkelijk te maken. Met twee saxofoons worden in ‘Un nino llamado cuervo -「からす」という名の少年’ hoge tot zeer hoge tonen verkend, waardoor de muziek regelmatig de grens van het betamelijke opzoekt. De beide instrumenten schuren en schuiven daarbij ook nog eens regelmatig ongemakkelijk en dissonant langs elkaar heen. Voor de meer avontuurlijk ingestelde luisteraar valt er echter veel te halen. De tonen lijken niet steeds vanzelf te komen, soms is het of die uit de saxofoons moeten worden geperst. Wie echter goed luistert, kan genieten van de melodische lijnen, de verschillende technieken en het onvoorspelbare muzikale parcours.
Het eerste werk is echter niet exemplarisch voor het gehele album. Het blijft echter om het experiment draaien. In ‘El ser humanx como un articulo fragil – 壊れやすい人間’ wordt saxofoonspel gecombineerd met gesproken woord en dat blijkt een spannende combinatie te zijn (en niet alleen in dit stuk). Het zijn deze keer niet louter hoge registers die worden verkend, maar Nebbia en Shiroishi wentelen hun saxofoonspel om de vrouwenstemmen heen. Vogelgeluiden, klankschalen/gongs klinken in ‘Al costado de los recuerdos – 思い出の隣’, dat wat rustiger van aard is. Beide muzikanten lijken zich moeiteloos aan de omgeving aan te passen, maar ook nu zorgen enkele venijnige geluiden ervoor dat easy listening een illusie blijft. Korte frasen worden afgewisseld met wat langere lijnen, zoals een alinea uit korte en lange zinnen bestaat. De natuurgeluiden dienen daarnaast als instrument en als integraal onderdeel van de muziek.
Verschillende objecten en een mannelijke stem die Japans spreekt zijn te horen in het percussieve ‘Olvido – 忘却’. De kleppen van een van de saxofoons dienen ook als percussie. Een echt ritmisch patroon ontstaat echter niet, daarvoor bewegen de percussieklanken te vrij door de muzikale ruimte. Met enkele lange tonen wordt op de bedrijvige klanken gerespondeerd. De stem verandert van mannelijk in vrouwelijk in ‘Mis pies son tan fuertes como mi corazon – 僕の足は 僕の心臓と同じ位強い’, klinkend als komend uit een luidspreker. De bewegingen die Nebbia en Shiroishi maken zijn subtiel, zachtjes, waarbij veel gebruik wordt gemaakt van aangeblazen lucht en bibberende geluiden zijn te horen. Soms wordt gespeeld met de kleppen of keelklanken, zonder een zuivere toon te produceren. Aan de praatstem wordt gefluister en (kort) gefluit toegevoegd in ‘Mentiras y silencio – 嘘と沈黙 ‘, waarin een volle klank van de tenorsax duidelijk doorkomt en de tweede sax daaromheen beweegt en het initiatief overneemt. Geluiden die elektronisch zijn of op straat gevonden kunnen zijn, hebben de plaats ingenomen van de menselijke stem. Aan het einde vinden Nebbia en Shiroishi elkaar in fraai samenspel.
Daarmee opent ook ‘El espacio entre el lenguaje / 言語の間’, dat wordt opgeluisterd met zang en een percussief ritme, terwijl de twee saxen melodisch onderzoekend in de weer zijn, dwars over de zang en de percussie heen, schijnbaar zonder er echt rekening mee te houden maar stiekem zorgvuldig ernaar luisterend en er op reagerend. Dat blijkt als in de laatste minuut wél op het straffe ritme wordt gemusiceerd. Veel robuuster gaat het eraan toe in ‘Tierra seca – 乾燥した土地’, waarin een van de saxofoons over een wirwar van vrouwenstemmen soleert. ‘Apagar el televisor – TVを消して’ is vervolgens ronduit vinnig, waarin de beide muzikanten stoeien met gemene klanken op een onvoorspelbaar tapijt van elektronische geluiden. Een agressief en intens stuk muziek.
Het album wordt afgesloten met ‘Mientras el cisne blanco se eleva al cielo no deja rastros aca abajo 白鳥が天に昇る時 地上には何も遺さない’, met ruim 11 minuten op de klok het langste stuk op de plaat. Aanvankelijk spelen de saxofonisten hun spel op een wat duistere ondergrond, waarin wat pratende stemmen zijn te ontdekken. Verschillende blaastechnieken worden uitgetest en geluiden beproefd. Lange tonen en staccato spel worden gecombineerd. De zwaarte op de achtergrond is er nog wel maar verder weg nu, terwijl schijnbaar willekeurige klanken opdoemen, Nebbia en Shiroishi dwingend tot aanpassing. De achtergrond promoveert op een gegeven moment zelfs tot voorgrond, waarbij de twee muzikanten de accenten leggen. De grens tussen ‘gevonden’ geluiden en saxofoonspel wordt soms diffuus, maar uiteindelijk wordt een soort consensus gevonden waarin het saxspel gedijt tussen de luide klanken die zich aan het front hebben gemeld. Het is mooi te horen hoe de twee hun spel zodanig weten te buigen dat een enerverend muzikaal landschap ontstaat. De zang op het eind is de kers op de taart.
Zo is The Human Being As A Fragile Article een album waarop Nebbia en Shiroishi hun individuele kwaliteiten laten horen, maar vooral tonen hoe makkelijk zij zich aan een muzikale – of non-muzikale – omgeving weten aan te passen. Het gebeurt intuïtief, waarbij de saxen een dialoog aangaan met elkaar maar ook communiceren met de andere geluiden die op het muzikale pad komen. Het zorgt voor een zeer intrigerend album dat per draaibeurt meer geheimen prijsgeeft, op intellectueel en emotioneel vlak overtuigt en schoonheid en dwarsigheid combineert.
Opduvel 