Neuma, 2021
Esther Lamneck is een Amerikaanse klarinettist, onderzoeker van multimedia technologie, programmadirecteur bij de New York University en artistiek directeur van het NYU New Music and Dance Ensemble. Zij wordt gezien als een ambassadeur van contemporaine muziek. Naast klarinettist is zij een van de weinige performers op de tárogató, een enkelrietinstrument dat met name in Hongaarse en Roemeense volksmuziek wordt gebruikt, hoewel het instrument ook door Peter Brötzmann in freejazz-contreien wordt bespeeld.
Lamneck werkt met componisten van elektronische muziek en veel componisten hebben speciaal voor haar muziek geschreven. Dat is ook het geval met de werken op het nu bij Neuma Records verschenen Sky Rings. Die uitgave valt samen met Lamnecks pensionering van de NYU Steinhardt School na een lange onderwijscarrière.
Vandaag de dag zijn er legio muzikanten en componisten die hun muziek laten baden in elektronica, of de akoestische klanken van instrumenten tegenwicht geven met elektronische impulsen. De mogelijkheden zijn schier eindeloos. De klarinet leent zich bij uitstek voor een elektro-akoestische benadering, want de toon van dat instrument kan zowel warm en gevoelvol zijn als schriel en ijl. De lenigheid van de klarinet moet voor componisten van elektro-akoestische muziek voelen als een geschenk uit de hemel, helemaal als de bespeler Esther Lamneck heet.
Sky Rings bestaat uit werken van zes verschillende componisten, afkomstig uit verschillende landen en werelddelen. Toch is het vooral Lamnecks album. Haar akoestische klarinetspel is steeds herkenbaar, zelfs al vindt er elektronische manipulatie plaats. Het album opent met ‘Quiet Voice’ van de Deense componist en laptop-performer Lars Graugaard. In dit stuk is sprake van een real-time interactie tussen klarinet en elektronica. Meerdere klarinetten klinken tegelijkertijd, elk een eigen rol vertolkend, en de als elektronische klanken te identificeren geluiden zijn vooral subtiel, zoals de eerste minuten van het stuk sowieso een zekere vorm van behoedzaamheid in zich dragen. Klanken worden met elkaar verweven en elektronica en de akoestische klarinet vormen een twee-eenheid. Mooi is hoe plots de klarinet hard het voorzichtige muzikale parcours onderbreekt, waarbij het spel van Lamneck elektronisch wordt teruggegeven. De bedachtzaamheid heeft plaatsgemaakt voor een levendige performance, die echter verderop omslaat in melancholie.
‘Sky Rings’ is een compositie van Michael Matthews, een Canadese componist die onder andere lid van de Canadian Electroacoustic Community. Het stuk opent met geluiden die klinken als een klokkenspel, waarna Lamneck haar eerste beheerste noten produceert. Al gauw slaat dat om in kwiek en fraai melodieus spel dat zachtjes wordt ondersteund door de elektronica, die hier een ogenschijnlijk begeleidende rol vervult maar een onmisbare functie heeft. Zo worden bijvoorbeeld fijngevoelige klanken als een soort echo achter het klarinetspel gelegd en lijken verderop met de elektronica feedbackklanken te worden gecreëerd. Af en toe valt een korte stilte, als om te benadrukken dat de muziek vanuit die stilte tot stand komt, wat ook daadwerkelijk hoorbaar is. Lamnecks timbre is gevoelvol en haar spel klinkt als een lange solo die zich afspeelt over het hele normale bereik van de klarinet.
Kyong Mee Choi is een in de Verenigde Staten wonende en werkende componist, beeldend kunstenaar, organist en dichter. In haar kleurrijke werk ‘Ceaseless Cease’ klinkt een gelaagde drone van klarinetklanken, samen met licht percussieve geluiden waarmee overigens geen ritme wordt gecreëerd. Een speeldoosje en ronddraaiende geluiden zijn eveneens componenten van het speelse werk, waarin de klarinet met ogenschijnlijk gemak laveert tussen de verschillende geluiden die op haar muzikale pad verschijnen. De elektronica biedt tegenspel en daardoor ontstaat een spanningsveld. Snelle loopjes van de klarinet klinken echoënd na en uiteindelijk vinden het akoestische instrument en de elektronica elkaar, al blijft een lichte dissonantie op de loer liggen. Een spannend werk.
Uit het Noord-Ierse Belfast komt componist Paul Wilson. Zijn compositie ‘Ihtby’ begint avant-garde jazz-achtig, maar zodra de door Lamneck gespeelde lijnen langer worden, is dat element verdwenen. Toch lijkt improvisatie een onderdeel te zijn in het stuk. De jazz komt even later in een fragment terug, evenals field recordings inclusief stemmen. Ten opzichte van de andere stukken op het album, maakt het werk van Wilson een meer experimentele en avant-gardistische indruk, hoewel dat gecombineerd wordt met modern-klassieke elementen. Onconventionele klarinetklanken gaan samen met dreigende elektronica en percussieve geluiden. Lamneck beproeft het hoge register en krijgt als beloning een robuuste elektronische respons. Verderop wordt een zacht maar spannend elektronisch tapijt gelegd en is er ruimte voor contemplatie. Elk geluid doet ertoe in een compositie die in zijn complexiteit de speelsheid bewaart.
Componist, performer en sound designer Michal Rataj heeft zijn thuisbasis in de Tsjechische hoofdstad Praag. Zijn korte werk ‘Small Imprints’ laat een real-time interactie horen waarin de klarinetklanken galmen en teruggegeven worden. Het klarinetspel is conventioneel maar afwisselend en gevoelvol. Mooi is hoe een paar loopjes van het instrument een percussieve nawerking krijgen. Verder lijkt er een spel gaande van rust en onrust: steeds als je denkt relaxt achterover te kunnen leunen, duiken er klanken op die de verwachting logenstraffen en spanning oproepen door suspense of louter door de onvoorspelbaarheid. Ze passen overigens nauw in de compositie; er is geen sprake van extremiteiten, wel van enige dreiging.
Uit het zuiden van de Verenigde Staten (Alabama) komt David Durant. Het afsluitende ‘Faji’ is van zijn hand. In zijn stuk is sprake van een steeds in beweging zijnde elektronische component, hoewel ook een lage drone als constante fungeert. Maar ook die fluctueert. De klarinet lijkt welhaast een vrije rol te hebben, alsof Lamneck het maar moet uitzoeken ten opzichte van de onvoorspelbare elektronische klanken. Een jazzelement is aanwezig in de muziek die soms een beetje stoeierig klinkt, speelsheid en ernst combineert en met zijn variabele klankkleuren intrigeert. Het klarinetspel is even virtuoos als fantasierijk.
Wellicht komt het doordat de stukken speciaal voor Lamneck zijn geschreven, maar de zes composities passen bij elkaar. Dat leidt tot een album dat in al zijn variatie ook een coherente indruk maakt. De stukken zijn los van elkaar te beluisteren, maar het album als geheel heeft een bepaalde flow. De klarinettist is het stralende middelpunt, maar is dat ook dankzij de elektronica die een integraal onderdeel uitmaakt van alles zes composities. De muziek op Sky Rings bevat spanning en diepgang en klinkt avontuurlijk. Een prachtig album.
Opduvel 