Eigen beheer, 2021
Barcelona is de standplaats van het trio Tàlveg, dat bestaat uit Marcel-lí Bayer (baritonsaxofoon), Ferran Fages (elektrische gitaar) en Oriol Roca (drums). De bezetting zou garant kunnen staan voor een flinke bak herrie, maar dit trio moet het juist hebben van ingehouden spanning en van het zoeken naar het spanningsveld tussen het spel van de drie muzikanten. Onlangs verscheen de nieuwe ep Sens-Ses. Saxofonist Bayer heeft kort daarna een solo-album uitgebracht, getiteld La Filatura, en daarop laat hij zich van een andere maar niet minder intrigerende kant horen.
Tàlveg – Sens-Ses
In juni vorig jaar verschenen van Tàlveg zowel de debuut-ep Sens-Sens als het debuutalbum Arbori. De muzikale koers die het trio op beide releases liet horen verschilde niet zoveel, hoewel er duidelijk sprake was van accentverschillen en van een onderzoekende geest die ervoor zorgde dat de muziek niet in een vast patroon bleef hangen. Op het album was er naast de wat langere triostrukken ook ruimte voor korte solo- en duo-improvisaties. Dat is kennelijk goed bevallen, want op Sens-Ses betreffen drie van de vier tracks duostukken. Alleen in het afsluitende stuk horen we Tàlveg in triobezetting.
De muzikale uitgangspunten zijn niet veranderd en hetzelfde geldt voor het sobere artwork dat de cover van de ep siert. Dit keer is de afbeelding onscherp, vaag, alsof de foto van grote afstand is genomen. Ook in de muziek gaat Tàlveg gaat het om contouren, om niet helemaal ingevulde muziek die wat aan de verbeeldingskracht overlaat. Balancerend op de rand van abstractie weten de muzikanten al improviserend grenzen te verleggen, niet radicaal maar met beleid. Wat overigens niet wil zeggen dat muzikaal geen risico’s worden genomen. Er is een portie lef en beheersing voor nodig om de ingehouden spanning te handhaven.
‘Òctom’ is een duet van elektrische gitaar en baritonsaxofoon. Bayer speelt zachtjes, melodieus, waarbij niet alleen de toon het werk doet maar ook het geluid van de dichtslaande kleppen, terwijl Fages zijn gitaartonen buigt. Bijzonder fraai is hoe de saxtoon op het eind verdwijnt in de ruis van lucht. Drummer Roca horen we voor het eerst in ‘Abruïs’, spanning creërend met behoedzame slagen op toms en bekkens, terwijl Fages al even ingetogen in de weer is op zijn gitaar, waarbij zijn lange tonen soms worden gerekt tot ze helemaal zijn weggestorven. Gaandeweg neemt het volume van de drums toe, treden de geslagen geluiden op de voorgrond, terwijl de gitaar experimenteert op de achtergrond, maar wel duidelijk hoorbaar. Ook de gitaar klinkt regelmatig als een percussie-instrument. Het is minimalisme en freejazz tegelijkertijd, met een ongekend spannend resultaat.
Logischerwijs is dan ‘Bursc’ een duet voor baritonsax en drums. Het zorgt direct voor een ander timbre, hoewel de muzikale ideeën geënt zijn op hetzelfde principe: ingehouden spanning creëren. De drums worden met brushes beslagen en geveegd. Bayer rijgt korte ideeën aaneen tot een doorlopende improvisatie, daarbij soms bibberend opererend en de diepte van het instrument explorerend. Het triostuk ‘Engelx’ laat horen dat een extra instrument erbij niet per se leidt tot meer volume en dichtheid. De ruimte tussen de noten is belangrijk bij alle drie de muzikanten maar zeker bij het trio als geheel. Lange gitaartonen, goed geplaatste drumslagen en een eenzaam klinkende baritonsax zorgen voor een desolaat maar prachtig muzikaal parcours, bestaande uit schetsen, vegen en contouren, precies passend bij de afbeelding op de cover. Gaandeweg neemt de bedrijvigheid wel toe, vooral bij Roca. Dat leidt niet tot een koerswijziging, maar legt wat andere accenten bij het minimalisme dat in het spel van Fages en Bayer ligt besloten. Het is ongemeen spannend.
Marcel-lí Bayer – La Filatura
Tàlveg-saxofonist Marcel-lí Bayer nam in juni 2020 La Filatura op in Konvent.0, een voormalig nonnenklooster en textielkolonie uit de late 19e eeuw in het hart van Catalonië, dat is omgebouwd tot een multidisciplinair kunstcentrum. Bayer speelde daar in een enorme lege hal van de vervallen textielfabriek, die rond 1970 stopte met produceren. Binnen de muren lekte de regen van tijd tot tijd van het kapotte dak en de metaalgeur van de chemicaliën hing er nog steeds in het lucht.
Bayer improviseerde zijn muziek tijdens de opnamesessie, waarbij hij de ene track na de andere track opnam zonder naar de vorige te luisteren, totdat hij voelde dat elk stuk als vanzelfsprekend klaar was. Daarna voegde hij alle opgenomen regels samen en ontstonden de uiteindelijk op het album te horen tracks. Tijdens deze opname was de belangrijkste bedoeling van Bayer om de verlaten fabrieksmuren wakker te schudden door middel van geluid, om elke centimeter beton en ijzer te laten spreken, schreeuwen, huilen en zingen door zijn saxofoons. Het album is een eerbetoon aan alle industriële arbeiders uit de afgelopen eeuwen, maar stelt ook een directe vragen waarmee we in het heden worden geconfronteerd, met uiteenlopende en onbekende antwoorden: wie we tegenwoordig zijn, waar we vandaan komen en wat onze spirituele rol in het leven is.
Het is een buitengewoon interessant concept en een interessante gedachtegang die ten grondslag ligt aan La Filatura, maar het belangrijkst voor de luisteraar is dat Bayer erin geslaagd is om met zijn werkwijze tot acht gelaagde, afwisselende en zeer boeiende stukken te komen, zeker in de wetenschap dat alles op het album door Bayer in die grote hal is geïmproviseerd en op wonderbaarlijke wijze bij elkaar blijkt te passen. Alle muziek op het album is gespeeld op alt- en baritonsaxofoon.
De akoestiek van de hal is goed te horen zodra Bayer zijn altsax laat klinken in ‘Invitatori’. Een langzame melodie wordt omringd door bedrijvige saxklanken die in snelle bewegingen links en rechts om je oren draaien. Een vergelijkbare melodie wordt erbij gevoegd en even later nog een en zo ontstaat een wonderlijk amalgaam van saxklanken, een samengaan van individuele stemmen die in die hal in real time aan het brein van de saxofonist zijn ontsproten en die hij op inventieve wijze in elkaar heeft gepast. De baritonsax vormt een rustige onderlaag in ‘Coral De Les Ànimes’, waar vervolgens een wat sombere altsaxmelodie overheen wordt gelegd, die tegelijkertijd wordt vergezeld door een tweede altsax die een ontregelende tegenstem vormt. De regendruppels uit het lekkende dak zijn hoorbaar.
‘L’engranatge Salvatge’ klinkt daarna wat lichtvoetiger, maar doordat er ook ruimte is voor dissonantie heeft de muziek ook spanning. Mooi is hoe in elk van de saxofoonstemmen een melodisch aspect aanwezig is. Datzelfde geldt in nog iets grotere mate voor ‘Dol i Gloria’, waarin meerdere stemmen een gelijkwaardige rol vervullen. Er is geen hoofdmelodie, geen hoofdstem, geen hoofdmoment, alleen de pracht van het samengaan van de individuele saxofoonklanken. Tegen het einde blijven twee om elkaar heen bewegende saxen over en uiteindelijk slechts één. Iets grimmiger klinkt ‘Venim De La Mare’, waarin de stemming donkerder is en een licht onheilspellende sfeer wordt gecreëerd.
De galm die ontstaat in de hal wordt volop benut in ‘Sigueu Present Enmig Dels Homes’. Je hoort als het ware de ruimte, waarin het geluid van vallende druppels ook weer te horen is. Bayer speelt een sobere melodie op baritonsax, meer niet. Lange maar onrustige klanken openen ‘Aprendre Per Creure’. Aan die onvaste ondergrond van de baritonsax worden enkele spaarzame klanken van twee alten toegevoegd, die daarna een dialoog aangaan, een muzikale conversatie die wordt versterkt door de galmende akoestiek. Bayer eindigt zijn album luchtig met ‘Himne Final’, een melodieus en minder experimenteel stuk dat gecomponeerd klinkt.
Bayer maakt op dit album experimentele muziek zonder dat hij daarvoor onconventionele technieken, aanpassingen van het instrument of andere hulpmiddelen nodig heeft. De muziek klinkt ook redelijk toegankelijk, al is geconcentreerd luisteren noodzakelijk om alle lagen en alle nuances te kunnen bevatten. La Filatura is een wonderlijk album dat een betoverende werking heeft en die ook na ettelijke draaibeurten blijft behouden.
Opduvel 