esc.rec, 2021
In de Nederlandse elektronische muziek is Jos Smolders al lange tijd actief. In zijn jeugd begon hij al met tape-experimenten en later startte hij musicologische studies van elektronische en opgenomen muziek. Zes jaar lang was hij co-redacteur van Vital Magazine. Als muzikant was hij actief in de underground elektronische scene en mede-oprichter van het elektro-akoestische ensemble THU20. Tegenwoordig is Smolders eigenaar van de EARLabs Studios, waar hij veel mastering doet voor andere muzikanten. Vanuit zijn woonplaats Tilburg werkt Smolders ook als sound designer en componist.
Vanaf midden jaren tachtig heeft de Brabander de nodige muziek uitgebracht, vaak solo maar ook samen met andere muzikanten en op verschillende labels. Bij het in Deventer gevestigde esc.rec verscheen onlangs Bagatellen. Voor deze uitgave heeft Smolders zich laten inspireren door een andere kunstenaar: Jeroen Diepenmaat, woonachtig in Deventer en een kunstenaar die visuele en auditieve kunstwerken maakt. Hij maakt onder meer sculpturen, installaties, tekeningen en collages. Veel van de kunstwerken zijn gebaseerd op geluid, waar Diepenmaat op een eigenzinnige en originele manier mee omgaat. De ideeën hebben een speels element maar kunnen ook aanzetten tot nadenken over wat geluid doet en wat muziek is.
Smolders laat zich echter door een visueel werk inspireren, namelijk Diepenmaat’s ‘co // age co // py’, een boekwerkje met zwart-wit collages. Smolders voelde meteen een connectie met het werk en besloot om de eerste ervaring met het kunstwerk naar muziek te vertalen, compleet met de bijna meditatieve concentratie die hij had ervaren die eerste keer dat hij de inhoud van het boekje bekeek. Daarbij is de muzikant op zijn gevoel afgegaan. Er is dan ook geen sprake van het analyseren van een kunstwerk, maar van ‘verteren’, zoals Smolders het noemt, meer uitgaande van het intuïtieve dan van het rationele denken.
Dat heeft geleid tot een album waarop tien vrij korte stukken en een wat langer werk zijn te vinden. Elk stuk bestaat uit ruis en geluiden. De ruis is de constante van waaruit de andere geluiden lijken te ontstaan en het blijft ook steeds hoorbaar als de ruimte wordt gevuld met andere elementen. Je zou de muziek van Smolders op Bagatellen op zichzelf een collage kunnen noemen, maar op een vreemde manier. Stemmen en elektronische klanken die op het album zijn te horen, lijken door middel van knippen en plakken tot stand te zijn gekomen, zoals Diepenmaat ook zijn knip/plak-project heeft.
Smolders vult het gebied boven de ruis met stemmen die cijfers of letters opnoemen, met saxofoon, subtiele elektronica, stevige pianoklanken, kinderstemmen en percussie. Stemmen klinken op de achtergrond, ver weg maar duidelijk waarneembaar. Ze hebben iets alledaags, in contrast tot de elektronische bewerkingen van menselijke stemmen. Soms zijn flarden van melodieën te horen (meer wordt het niet), wat weer contrasteert met de abstractie die overheerst. Staccato effecten ontstaan doordat geluidsfragmenten abrupt worden afgebroken en sommige geluiden klinken net niet lang genoeg door om te kunnen herkennen wat de bron van die geluiden is. Geconcentreerd luisteren is het devies, maar dat dwingt Smolders met zijn geluidskunst zeker af.
Op Bagatellen houdt Smolders het klein, maar de muziek is niet bescheiden. Noise is een enkele keer dichtbij. Soms is er iets van een ritme waarneembaar, maar nooit een evenwichtige ritmiek. Dat is dan uitgezonderd het laatste stuk, dat met een speelduur van bijna dertien minuten veruit het langste werk is op de cassette. Hier worden met uitgesproken letters strakke ritmes gecreëerd en zo ontstaat een polyritmisch patroon, dat weer steeds aan verandering onderhevig is. De letters van het alfabet komen voorbij, in een schijnbaar willekeurige volgorde, alsof de orde van het alfabet wordt gewijzigd. In het laatste gedeelte worden wat elektronische klanken toegevoegd en verandert de kleur van het stuk.
Smolders’ ervaring met het kunstwerk van Diepenmaat heeft geleid tot muziek die een zekere spontaniteit uitstraalt maar ook controle. De muziek heeft dynamiek, spanning en is bovenal intrigerend. Er zijn nog een paar cassettes verkrijgbaar. Aarzelen is geen optie.
Opduvel 