esc.rec., 2021
Maarten Wesselius maakt deel uit van de elektronische muziekformaties Oorcontact en Broodbanksessies. Sinds 1999 is hij solo actief onder de naam Pels. Zijn elektronische muziek is gevarieerd, maar de constante is dat die muziek vooral is gebaseerd op samples en zich kenmerkt door een softwarematige aanpak. Live improviseerde de elektronicamuzikant met diverse muzikanten, waarbij hij de geluiden van de muzikanten samplede en direct weer weergaf in de instant compositie.
Volgens eigen zeggen streeft Wesselius er naar om zoveel mogelijk zelf opgenomen samples te gebruiken en is de toon van zijn muziek in de loop van de jaren geëvolueerd van speels en ironisch naar professioneler en serieuzer. Luisterend naar zijn nieuwste album Schakelbreuk Jozef blijken het speelse en humoristische element echter niet verdwenen. Gelukkig maar, want het ironische laagje dat de muziek bevat is verfrissend voor de oren en goed voor een glimlach op het gelaat.
Schakelbreuk Jozef bekt net zo lekker als Roosevelt Jopie uit Sesamstraat, maar met dat kinderprogramma heeft de muziek niets uit te staan, behalve dat de muziek iets onbevangen kinderlijks uitstraalt en het album is uitgebracht in een gelimiteerde en genummerde editie, bestaande uit een op maat gemaakte doos met kleurpotloden en een download. Bij elke doos is een andere (reproductie van een) kindertekening van Maarten Wesselius bijgevoegd.
Door te beginnen met ‘Kennismaking met…’ en te eindigen met ‘Afscheid van…’ wordt gesuggereerd dat het hier om een conceptalbum gaat en met een beetje fantasie kun je dat er ook van maken, maar het verhaal mag je dan als luisteraar mooi zelf invullen. Het kan makkelijk zonder en het doet er niet zoveel toe, zoals de muziek van Pels ook een aangenaam soort ongedwongenheid uitstraalt. Het hoeft allemaal niet te serieus, maar ondertussen maakt Pels wel goede liedjes.
Want het zijn echte liedjes die het album bevolken, al wordt er niet gezongen maar gebruik gemaakt van stemsamples. Daarbij heeft Pels lak aan genreconventies, gaat hij losjes om met structuren, knipt hij er lustig op los en gebruikt hij elementen uit onder andere hiphop, jazz, breakcore, pop en IDM. Alles mag en kan, maar dan wel gekanaliseerd in relatief korte songs met een kop en een staart. Daarbinnen bestaat dus wel degelijk ruimte voor experiment, zolang dat het lied niet in de weg staat.
De melodieën op de zeventien songs die Schakelbreuk Jozef rijk is, worden gemaakt met synths en samples en gaan gepaard met elektronische beats. Vaak zijn die beats dansbaar. ‘Tumult op de Afdeling Droge Worst’ zou een hit op de dansvloer moeten zijn, want stilzitten is moeilijk op het aanstekelijke ritme. Fraai is de inbreng van trompetsamples. Maar het kan ook hoekig, getuige ‘Mijn Ideale Werkgever (is een wat oudere man)’, waarin het ritme wat loom en ook wat ongemakkelijk is, de snelle synthloopjes een vreemd effect sorteren en de gesproken tekst een absurdistisch tintje heeft.
Pels doet ook aan hiphop, al is dat zonder gebruik te maken van raps. In ‘Een Stukje Kwaliteit van Leven’ heeft de beat zowel hiphop- als dance-elementen. Sterkste troef is hier de verlaging van het tempo, wat het stuk een onverwachte diepgang geeft. Een hiphop-beat is ook de ritmische ondergrond voor ‘Zalig zijn de Schouderophalers’, nu wat zwaarder aangezet. Ook op ‘Gewoon Vriendelijk Blijven’ zou het makkelijk rappen zijn, maar de Engelstalige stemsamples doen als vocale inbreng ook uitstekend dienst.
Het speelse element komt sterk tot uiting in ‘Gipsvlucht’, een ritmisch zowel Afrikaans, drum & bass-achtig als jazzy klinkend stuk dat in zijn polyritmiek de toegankelijkheid weet te bewaren. Ook ‘Baby-dump’ is een mooi staaltje speelsheid, met zijn snelle ritme, rare geluiden en stemsamples die doen denken aan (al dan niet bestaande) kinderprogramma’s. Daar zet Pels het veel serieuzer klinkende ‘Vreemd Vermogen’ tegenover, dat met zijn relatief trage tempo, enigszins dubby bas-ondergrond en ietwat sombere melodie zowaar melancholieke gevoelens teweegbrengt.
Zelden was een titel meer toepasselijk dan ‘Freedom of Kitsch’, want het druipt in deze song aan alle kanten langs de muren. Pels ontregelt de gladjes langsglijdende muziek echter met een paar harde elektronische klanken, daarmee zijn eigen kitscherige creatie bespottend. Opduvels albumfavoriet is echter ‘Klinkerbotsing’, een titel die zowel in de muziek als in de gedeeltelijk uit operastemmen bestaande samples goed tot uiting komt. De gekheid, de ritmische gelaagdheid en het fijne gevoel voor melodie van Pels’ muziek wordt hier nadrukkelijk onderstreept.
De instrumentale melodieën en elektronische klanken klinken soms ronduit weird (beste voorbeeld: ‘Lifestyle Manager’), soms kinderlijk naïef en vaak iets daartussenin. Het komt niet ingewikkeld over maar er schuilt veel muzikaal avontuur in de muziek van Pels. Vrijwel elk stuk bestaat uit meerdere ideeën, uit bouwstenen die op vernuftige wijze bij elkaar worden gebracht. Natuurlijk kun je in die muziek niet om de stemsamples heen. Die komen uit uiteenlopende bronnen, zijn droogkomisch, enigszins pesterig en soms zelfs ronduit irritant, maar altijd prikkelend en passend in het muzikale universum van Schakelbreuk Jozef. Met een dik uur op de klok is het album wat aan de lange kant, maar het is een uur lang luisterplezier, met de nadruk op plezier.
Opduvel 