Construct.Destroy.Collective, 2020
Phragments is het muzikale project van Matej Gyarfas, afkomstig uit de Slowaakse hoofdstad Bratislava. Hij is al sinds 2002 actief en Anthems Of Solitude is het zesde album onder de naam Phragments. Tenminste, als je de samenwerkingsverbanden die Gyarfas her en der is aangegaan niet meetelt. Eerder dit jaar was hij nog te horen op een track op het sterke album Scenes from the Sublime van NERATERRÆ, het dark ambient-project van de Italiaan Alessio Antoni. Ook de muziek van Phragments kunnen we gemakshalve onder de noemer dark ambient scharen.
Anthems Of Solitude bestaat uit vier vrij lange composities die ieder een of meer aspecten van eenzaamheid uitdragen. Dat gebeurt op introspectieve wijze, met een donkere en emotioneel geladen klanken die een gevoel van afzondering, alleen zijn en eenzaamheid in zich dragen. De muziek is donker en voelt ondanks dat een sterke emotie wordt opgeroepen koud aan. Als geheel drukt het album een mistroostig gevoel uit dat bij eenzaamheid hoort, een gevoel dat dit jaar meer mensen dan ooit hebben moeten ervaren. De emotionele zeggingskracht van Phragments is daarbij zo groot, dat je als het ware helemaal in het gevoel wegzakt tijdens het luisteren.
Dat betekent dus dat de muziek keihard binnenkomt. Phragments krijgt dat voor elkaar met muziek zonder opsmuk, zonder effectbejag. De muziek klinkt naar binnen gekeerd, terwijl er toch voldoende valt te beleven in de klanken die op je afkomen. Ze versterken echter het droefgeestige gevoel. Knap is hoe de Slowaakse act dark ambient weet te maken zonder dat sprake is van een sinistere onderlaag. Het zit wel in de muziek, evenals dreiging, maar het is niet overheersend. Het belangrijkste effect is dat je je realiseert dat je alleen bent met jezelf en dat er niets is wat je kan afleiden van jezelf.
Dat klinkt alsof de muziek van Phragments bijdraagt aan een opkomende depressie, maar dat is toch niet het geval. In de gelaagde soundscapes schuilt soms ook hoop, hoop die je op eenzame momenten ook kunt ervaren, of die nu terecht is of niet. Daarnaast krijgt verveling bij het luisteren naar dit album geen kans. Naast elektronica gebruikt Gyarfas field recordings, die hij echter zodanig bewerkt dat ze niet zijn te herleiden tot de oorsprong. Verder blinkt de Slowaak uit in spaarzaamheid, al is die ook schijn. De muziek is sober, maar bestaat uit meer elementen dan je bij oppervlakkige beluistering zou vermoeden.
Zo is ‘Hollow’ een werk dat zich langzaam ontvouwt, waarbij een verlaten en koud landschap voor je ogen opdoemt wat vervolgens kan worden verkend. Zware en donkere drones zijn er constant en worden omringd door andere geluiden, drones maar ook incidentele klanken die een licht ontregelend effect kunnen hebben. Gaandeweg het stuk haakt de muziek van Phragments zich steeds meer aan je vast en komt je er niet meer van los. Een somber gevoel overheerst en in dit werk vormt ook uitzichtloosheid een factor. Het is alsof je in een donkere grot terecht bent gekomen en het onmogelijk is de weg naar buiten te vinden. Toch klinken af en toe signalen van buiten door, maar die worden door de duisternis opgeslokt. Wat resteert is leegte.
In ‘Consequence’ is aanvankelijk iets meer licht te vinden, is de toonhoogte hoger, maar al snel legt Phragments een donkere deken over de hoopvolle klanken heen. De muziek lijkt een spel tussen licht en duisternis, waarbij het tweede aspect de overhand heeft maar het eerste aspect, die hoop en wanhoop in zich lijkt te verenigen, nooit ver weg is. Verdriet klinkt ook door in klanken die je met wat fantasie aan een huilend persoon zou kunnen toeschrijven. Je bent alleen met je gedachten, Phragments wijst je daar op en versterkt je eenzame gevoel met een soundscape die nauwelijks van zijn plaats komt maar wel rijk is aan muzikale nuances, ook in de diepte.
‘Frontiers Of Hope’ geeft je wel het gevoel dat sprake is van een muzikale reis. Dat gevoel wordt opgewekt doordat een lucide klank over de donkere drone heen vliegt. De drones klinken niet allemaal constant door maar een aantal ervan wordt steeds opnieuw aangezet, wat een voorwaartse beweging suggereert. Bovenal is deze compositie luider dan de eerste twee stukken, al tempert Phragments halverwege het volume even, waardoor je als het ware weer wordt teruggeworpen op jezelf. Het is de opmaat voor het tweede gedeelte waarin de klankkleur is gewijzigd. De donkere laag is echter altijd aanwezig, soms dominant aan de oppervlakte, in andere gedeelten voelbaar in de diepte. Toch gloort er licht aan het einde van de donkere tunnel. Of het bereikbaar is, is echter de vraag.
Het album eindigt met ‘An Ode To Our Times’, waarin de sombere wanhoop de boventoon voert. De donkere drone straalt berusting uit, het je neerleggen bij je onvermijdelijke lot. Er zijn echter ook geluiden te ontwaren van verzet tegen dat gevoel. Je bent omringd door klanken en toch ben je alleen. Eenzaamheid kan ook bestaan met mensen om je heen. Deze slottrack bevat zoveel gevoel, wekt zoveel emoties op, dat echte ontroering het gevolg is. Dat Phragments dat weet te bewerkstelligen met een werk dat op zich vrij sober en bestendig klinkt, is een prestatie van formaat. Het stuk maakt overigens wel een ontwikkeling door; er gebeurt constant iets.
Zo maakt Phragments zijn pretenties waar: een album maken dat het fenomeen eenzaamheid in vele facetten belicht, tot nadenken stemt en op de beste momenten ontroering teweeg brengt. Zo aan het einde van dit veelbewogen jaar weet deze Slowaakse act ook eens de tijdgeest goed te vangen en biedt zijn muziek troost. Je kunt het jaar slechter afsluiten.
Opduvel 