Trytone, 2020
Het Basklarinet Festijn is een tweejaarlijks evenement waarin de basklarinet centraal staat. In de editie 20/21 ligt de focus op combinaties van basklarinet en percussie. Net als andere culturele evenementen, lijdt ook dit festijn onder de maatregelen die zijn genomen in verband met Covid-19, maar gelukkig zijn er nog concerten mogelijk.
Het tweejaarlijkse festival brengt ook wel eens nieuwe formaties voort, zoals tijdens de editie van 2018, toen 37Fern ontstond. Dat is een kwartet dat bestaat uit de basklarinettisten Oğuz Büyükberber en Tobias Klein en de vocalisten Claron McFadden en Kristina Fuchs. Kennelijk beviel de samenwerking zo goed, dat het nu gekomen is tot het verschijnen van het debuutalbum.
Fuchs is een Zwitserse vocaliste die enige tijd in Nederland heeft gewoond maar inmiddels is teruggekeerd naar haar geboorteland. Zij heeft een jazzopleiding gedaan maar kijkt verder dan het jazzstraatje lang is. Ze beheerst vele stemtechnieken en schakelt soepel tussen genres. Soms begeleidt zij zichzelf met een loopstation of een hang (een soort steeldrum). McFadden is een Amerikaanse sopraan van het veelzijdige soort. Al in haar vroege jaren maakte zij kennis met gospel, funk en jazz en later ging zij klassieke muziek studeren. In 1984 verhuisde zij naar Nederland, waar zij ook kennismaakte met het moderne repertoire. McFadden vertolkte verschillende operarollen maar werkte ook met The Jazz Orchestra of the Concertgebouw, Michiel Borstlap, Chris Hinze en Aka Moon.
De overeenkomst tussen McFadden en de twee basklarinettisten, is dat zij alledrie werkten met basklarinet-pleitbezorger Harry Sparnaay. Büyükberber en Klein vormen al sinds 2005 een duo, maar ook daarbuiten zijn zij muzikaal actief. Klein is samen met zijn partner Fie Schouten initiatiefnemer en organisator van het Basklarinet Festijn. Hij is zowel improvisator als componist en hij is bandleider van het ensemble Spinifex. Ook Büyükberber is zowel improvisator als componist. In die laatste hoedanigheid schreef hij werken voor het Dresdener Sinfoniker, het Kairos strijkkwartet, David Kweksilber Big Band, Duo X, Axes Ensemble en Spinifex Orchestra. Büyükberber is ook beeldend kunstenaar en hij wil zijn disciplines ook nog wel eens combineren. Daarnaast gebruikt hij live elektronica tijdens performances. Hij legt zich toe op moderne compositie, vrije improvisatie en Turkse muziek.
Wat dat laatste betreft komen we weer uit bij 37Fern, want de muziek op het album heeft als uitgangspunt muziek uit Anatolië. Het kwartet herinterpreteert die muziek in een hedendaags idioom, maar gebruikt ook invloeden uit Anatolische muziek in eigen composities en improvisaties. Op die manier ontstaat een album dat een mengeling van Anatolische muziek, klassiek, hedendaagse gecomponeerde muziek, folk en jazz bevat. Soms klinkt dat als moderne klassieke muziek, soms jazzy en swingend, maar veel vaker behelst de muziek iets er tussenin.
Nu wil een kruising tussen met name klassiek en jazz nog wel eens tot bloedeloze resultaten leiden, maar dat gaat in dit geval niet op. 37Fern weet zijn muziek steeds interessant en levendig te houden. Nu is de basklarinet als het om klank gaat een van de mooiste blaasinstrumenten die er zijn, en in handen van Klein en Büyükberber staat het gebruik van het instrument ook garant voor een wereld aan mogelijkheden als het om die klank gaat, maar ook als het gaat om techniek en gevoelswaarde. De tweede factor van belang vormen de vocalisten, die onderling behoorlijk verschillen maar elkaar perfect aanvoelen en hun mogelijkheden individueel en samen ten volle benutten. Op de beste momenten is op het album sprake van een hechte viereenheid waarin elke individuele stem tot zijn recht komt.
Dat gebeurt bijvoorbeeld in opener ‘Zeynep Kizi’, een traditioneel stuk dat is gearrangeerd door Büyükberber. De twee zangstemmen zweven woordloos om elkaar heen, terwijl de basklarinetten de tussenliggende ruimte prachtig opvullen maar ook een onderlaag leggen onder de stemmen van de vocalisten. ‘Trog’, een compositie van Klein, is een werk met verschillende gezichten waarbinnen ruimte bestaat voor experiment maar ook voor mooie harmonieën van McFadden en Fuchs, ondersteund door lage basklarinetklanken. In ‘Aci Meleke’, ook een door Büyükberber bewerkte traditional, vinden blazers en vocalisten elkaar regelmatig in unisono spel. Woorden zijn niet nodig: de expressie van de beide zangeressen gedijt zonder tekst ook goed.
‘Calliste’ en ‘Asparagus’ zijn gezamenlijke composities. Het zijn speelse, grillige en (deels) geïmproviseerde stukken muziek waarin aan klankonderzoek wordt gedaan, ook vocaal. Fluisteren, murmelen, pruttelen en sputteren; zowel McFadden als Fuchs laten zich van hun meest experimentele kant horen. De contrabasklarinet van Klein vormt de ritmische onderlaag in ‘Sis’, een werk van Büyükberber met harmonisch en dynamisch indrukwekkende zang. Elke afzonderlijke stem, vocaal en instrumentaal, heeft een even belangrijke rol. ‘Kale’ is een kwiek en intensief duet van McFadden en Büyükberber (op klarinet) dat de virtuositeit van beiden onderstreept.
Büyükberbers ‘A GLove Turned Around’ is het meest vlotte en opgewekte stuk op het album, passend in een jazzidioom, inclusief solo’s en met toevoeging van handclaps. Het korte ‘Dandelion’ is een duet van de beide basklarinettisten, met Klein opnieuw op contrabasklarinet. Met een compositie van zijn hand, ‘Losungen’, wordt het album besloten. Het is een open klinkende compositie, beginnend met de vocale klanken van McFadden en Fuchs, gevolgd door een thema en daarna uitmondend in een woordloos, enigszins jazzy lied met een heldere songstructuur. Het is een fraai slot van een als geheel al even fraai album met avontuurlijke muziek, balancerend op de rand van verschillende genres en met hoorbaar speelplezier gebracht.
Opduvel 