Clean Feed, 2020
José Lencastre is een saxofonist uit Lissabon die zijn eigen Nau Quartet leidt en ook te vinden is in Variable Geometry Orchestra en Cacique’97. Op het nu bij Clean Feed Records verschenen Anthropic Neglect horen we een nieuw kwartet. Gitarist van dienst is Jorge Nuno, stadgenoot van Lencastre en thuis in zowel vrijere vormen van muziek als psychedelische rock. Ook uit Lissabon komt de in vrije muziek en sonische exploraties geïnteresseerde drummer João Valinho. Basgitarist Felipe Zenícola is een vanuit Lissabon opererende maar uit Brazilië afkomstige muzikant die aanvankelijk vooral rockmuziek maakte maar steeds meer geïnteresseerd is geraakt in experimentele muziek, vrije improvisatie en freejazz.
Anthropic Neglect laat een kwartet horen dat geworteld is in verschillende genres maar wel duidelijk een vorm van freejazz maakt. De fraaie interactie tussen Lencastre en Nuno is het eerste wat in het oog springt, waarbij Lencastre de virtuoze saxofonist is en de effecten van Nuno eindeloze mogelijkheden bieden maar gedoseerd en vooral smaakvol worden ingezet. Maar ook Zenícola en Valinho vormen een team en zijn veel meer dan zomaar de ritmesectie. De ritmiek van het kwartet is apart en zorgt ervoor dat dit album direct opvalt in het aanbod van freejazzuitgaven. Daarnaast is de open sound van het viertal een pluspunt, waarbij vooral Zenícola regelmatig het ‘less = more’-principe hanteert en dat op zo’n manier doet dat zijn spel de motor is waar de andere muzikanten op varen.
Het album telt drie stukken, in lengte variërend van ruim tien tot bijna zestien minuten. ‘Concept 1’ start met de hoekige gitaar van Nuno die tegengas krijgt van Lencastres tenorsax. Met bekkens, toms en snare wordt door Valinho niet zozeer een tempo neergelegd maar spanning opgeroepen. Zenícola beperkt zich tot enkele lage en donkere tonen. De spanning is om te snijden, ook als zowel Lencastre als Nuno een robuuster en een enkele keer zelfs gierend register opentrekken. De saxofonist toont zich een melodieus speler met een duidelijke hang naar experiment, een combinatie die uitstekend werkt. Ergens halverwege verandert de koers enigszins door toedoen van Valinho, die zijn vrije bewegingen intensiveert, al keert hij soms ook terug naar het spanning creërende spel. De improvisatie ontvouwt zich tot een enerverend stuk muziek waarin vrije jazz wordt gekoppeld aan de energie van een rockband.
‘Concept 2’ opent met een star basmotief dat samen met de beweeglijke drums voor een fascinerende ondergrond zorgt. Nuno en Lencastre gaan vervolgens loos over de monotoon brommende bas van Zenícola en de vrij opererende drums van Valinho. Ritmisch is de improvisatie hoekig maar het heeft op een aparte manier ook iets aanstekelijks. De verschillende gitaartechnieken en -effecten van Nuno en het prachtige timbre van Lencastre vormen de meerwaarde in een stuk dat de spanningsboog flink aantrekt en tot het eind gespannen houdt. In het allerlaatste gedeelte laat Zenícola even zijn vrije kant horen.
In ‘Concept 3′ klinkt Nuno’s achtergrond in psychedelische rockbands door, maar wordt die psychedelische inslag gekanaliseerd in een broeierige freejazz-improvisatie. Lencastre is de solist die een gouden middenweg vindt tussen rust en kloeke bedrijvigheid. Zijn al eerder aangehaalde timbre is opnieuw een lust voor het oor in een zowel melodieuze als inventieve solo. Zou die een half uur duren, het zou nog geen moment vervelen. Zenícola weet met slechts enkele tonen de juiste sfeer te treffen. Valinho’s ruisende bekkens en tuimelende toms doen de rest. In het tweede gedeelte tapt Lencastre uit een ander vaatje en klinken wat oosterse lijnen door in zijn spel. Nuno geeft flink tegenwicht, wat Lencastre ook weer opzweept. De ritmesectie blijft het trage tempo en de enigszins doomy sound hanteren.
Zo staan op Anthropic Neglect duidelijk verwijzingen naar andere genres, die de sound van het viertal verrijken en nergens de vrijheid van de muzikanten inperken. De muziek is levendig, ook als het tempo laag is, en het geïmproviseerde spel kent veel variatie, terwijl de sound van het kwartet, waarin de rockachtergrond doorklinkt, herkenbaar blijft. Het staat garant voor een prachtig en vooral spannend album.
Opduvel 