EndTitles, 2020
Daniel Barbiero is een bassist en geluidskunstenaar, opererend vanuit de omgeving Washington DC. Hij is thuis in geïmproviseerde en experimentele muziek, werkt als componist en ensembleleider, maar heeft ook muziek gemaakt voor dans en film. De muziek van de Amerikaan heeft vaak een conceptuele oriëntatie en hij heeft onder meer interesse in het pantonale vocabulaire en compositie in open vorm-structuren.
Van dat laatste aspect is het nu verschenen solo-album een goed voorbeeld. De acht stukken die op In/Completion zijn te horen, zijn namelijk allemaal gebaseerd op grafische partituren (graphic scores). Doordat geen sprake is van noten die exact bepalen hoe een stuk moet klinken maar van een visuele weergave van wat de componist voor ogen heeft, laat een dergelijke compositie ruimte voor interpretatie door de uitvoerende muzikant. De componist levert de score, de muzikant vult in. De laatste moet aan de slag en daarbij zijn muzikaliteit en creativiteit aanspreken. Het inlevingsvermogen en de visie van de muzikant bepalen uiteindelijk hoe een stuk zal gaan klinken.
Voordat het werk wordt uitgevoerd, bestaat de compositie al, maar is die als onaf te beschouwen. Het werk wordt gecompleteerd doordat de muzikant het in zijn interpretatie uitvoert. Vandaar de titel In/Completion die Barbiero aan deze release heeft gegeven. Het album opent met ‘Root Music’, een werk uit 2012 van de Japanse componist Makoto Nomura. Hij plantte een groentetuin in vijf rijen in de grond. Omdat die grond ondiep was, spreidden de wortels van de planten zich horizontaal uit in plaats van verticaal. Nomura droogde de wortels en plaatste ze langs twee muren van de galerij. De vijf lijnen suggereren een notenbalk en de posities van de wortels op de lijnen suggereren toonhoogte en harmonieën. Voor zijn uitvoering werkte Barbiero met een foto van het werk. Het is een kort stuk dat zich kenmerkt door lange lijnen, enkele akkoorden en het doorklinken van de tonen. De diepte van het instrument komt goed tot uiting in de conventionele klanken.
‘Traces’ is een werk van de Sardijnse pianiste en componiste Silvia Corda. Het bestaat uit een serie grafische partituren. Op de acht pagina’s tellende score staan onder andere onderbroken fragmenten van Morton Feldman’s pianostuk uit 1952. De uitvoerder kan verschillende interpretatieve strategieën kiezen, maar wordt beperkt in zijn keuzes zodra hij een strategie heeft gekozen. Barbiero begint met sissende stemgeluiden gecombineerd met natuurlijke klanken van het instrument. Dat patroon keert terug in het werk dat ten opzichte van de opener veel experimenteler klinkt. Verschillende technieken en korte en langere frases worden afgewisseld, evenals gestreken en pizzicato spel. Het werk kent zowel lyrische als weerbarstige momenten.
De Griekse componist Alexis Porfiriadis maakte ‘Spotting Nowhere’, een meerdelige verbale/grafische score die is bedoeld voor vier strijkers. De grafische secties bevatten symbolen voor verschillende snaartechnieken en voor noten met niet-gespecificeerde toonhoogtes. De volgorde en de combinaties worden gekozen door de uitvoerders. Zij kiezen ook de waarden voor andere muzikale parameters indien nodig. Barbiero zag zich genoodzaakt reductie toe te passen in het werk. Hij heeft drie grafische pagina’s geselecteerd, symbolen getranscribeerd en ze gerangschikt in een reeks op papier. In de uitvoering ontstaat een stuk dat is opgebouwd uit veelal korte fragmenten waarin de verschillende technieken goed tot uiting komen. De snaren worden met de strijkstok bespeeld, ook in de lengte, en er wordt op gewreven, aan getrokken en op geblazen. Een enkele keer wordt op de klankkast geslagen. Tussendoor zijn er korte stiltes. Alles bij elkaar is sprake van een divers werk waarin toonhoogte, dynamiek en klankkleur steeds wisselen.
Cristiano Bocci is een componist en muzikant met wie Barbiero regelmatig samenwerkt. De Italiaan maakt in 2017 ‘Paths (An Autumn Day in a Seaside Town)’, een omvangrijke score die verschillende mogelijke opeenvolgingen van gebaren beschrijft waaruit de uitvoerder er drie kiest. Die uitvoerder creëert drie paden die een sonische interpretatie van een strandwandeling in de herfst vormen. De compositie nodigt de uitvoerder uit om de geluiden van wind, water en zeevogels op te roepen. Aan het begin van elk pad wordt het openingsgebaar herhaald. Barbiero stelde een kort herfstthema samen waarmee hij bij elk pad varieert. Waar het werk van Porfiriadis is opgebouwd uit fragmenten, daar is de interpretatie van Bocci’s werk gericht op langere lijnen. In deze uitvoering is het een melodieus werk waarin op conventionele wijze wordt gespeeld en het bereik van het instrument volop wordt benut.
Het volgende stuk is ‘OPTIONS No. 3’ van de Amerikaan Bruce Friedman. OPTIONS staat voor Optional Parameter To Improvise Organized Nascent Sound. De score is gegenereerd door een computerprogramma dat willekeurige combinaties van modules maakt, ontleend aan een gesloten reeks fragmentarische muzieknotaties. Verschillende elementen kunnen in elke volgorde worden gespeeld met herhalingen, duur, toonhoogtes en timbres, gekozen door de uitvoerende. Voor dit stuk heeft Barbiero zijn contrabas bewerkt met twee soorten paperclips en een kartonnen koker. Dat heeft uiteraard gevolgen voor de manier van spelen en voor de klankkleur. Het stuk heeft en fragmentarisch karakter, waarbij elementen in verschillende frasen erugkeren. Het stuk is vrij kort en Barbiero speelt zijn fragmenten in een behoorlijk tempo.
‘GC 1 (2-9-17)’ is van de Amerikaanse componist Wilhelm Matthies. De partituur is verdeeld in vier groepen of modules van stijgende en dalende gebogen lijnen van variërende diktes en lengtes, wat een relatieve toonhoogte en frasering suggereert binnen een raamwerk van een algehele ritmische stroom, onderbroken door pauzes van grotere en kleinere lengtes. De score moet worden gespeeld als een cyclus van variaties en roept de uitvoerder op zich bewust te zijn van het structureren van zijn uitvoering op een manier die de sporen van de aanvankelijke gebaren en motieven overal zal behouden. De interpretatie van het werk is dus niet erg vrij. Barbiero kwijt zich getrouw van zijn taak en doet hoorbaar wat de componist hem opdraagt. De variaties op eenzelfde thema komen duidelijk tot uiting en de stiltes vormen een wezenlijk onderdeel van het werk. De contrabas klinkt als opgenomen in een ruimte met een zuivere akoestiek.
‘5 Paths 4 Directions’ is in 2018 voor Barbiero gecomponeerd door altsaxofonist en componist Patrick Brennan. In het midden van de score bevindt zich een stervormig pad dat keuzes biedt uit gespecificeerde manieren om geluiden aan het instrument te ontlokken met vingers en strijkstok. Buiten de ster bevinden zich aanwijzingen voor toonhoogte en frasering. De uitvoerder is vrij om paden en richtingen te kiezen en wordt door de componist uitgedaagd met de vraag: “Hoe snel kan dit allemaal gebeuren?” Het is niet verwonderlijk dat het gaat om een kort werk (of een korte interpretatie) waarin de elementen inderdaad in een hoog tempo de revue passeren. Het is het meest speels klinkende stuk op het album en zou ook voor een vrije improvisatie door kunnen gaan als je niet beter wist.
Het bekendste werk heeft Barbiero voor het laatst bewaard. ‘Projection 1′ is Morton Feldman’s grafische compositie voor cello, nu gearrangeerd voor contrabas. Het werk is genoteerd op ruitjespapier en is ingedeeld in vakken of cellen op drie niveaus, die de relatieve bereiken van het hoge, midden en lage register vertegenwoordigen. De cellen bevatten symbolen die de articulatie en de relatieve duur aangeven. Toonhoogtes en dynamiek worden overgelaten aan de uitvoerende. Het werk is geïnspireerd op de stilte die Feldman zag in de abstracte schilderijen van Mark Rothko en Philip Guston. Barbiero probeert daarom in zijn interpretatie klankpunten te projecteren in een omringende ruimte van voelbare stilte. Dat doet hij zorgvuldig, daarbij de abstractie bewarend en de diepte en sonore kwaliteiten van de contrabas maximaal benuttend.
Barbiero bewijst op In/Completion dat werken op basis van grafische partituren niet alleen interessant kunnen zijn, maar ook origineel, spannend en gewoon mooi kunnen klinken. De interpretaties van de scores door Barbiero bevatten het nodige gevoel en lijken de bedoeling van de componisten recht te doen, al is dat natuurlijk niet met zekerheid te zeggen. Wel zeker is dat dit solo-album een fraaie toevoeging is aan de discografie van deze bijzondere contrabassist.
Opduvel 