Luminous, 2020
De saxofonisten Dee Byrne (altsax) en Cath Roberts (baritonsax) kennen elkaar al lang, speelden samen in verschillende bezettingen, runnen het Luminous-label en organiseren onder de noemer LUME projecten en een festival, maar toch is het nu verschenen Disembark! de eerste uitgave van de twee Londense muzikanten als duo. Pas in 2019 zijn ze gestart met het spelen in duoverband en in april van dat jaar is het nu verschenen album opgenomen.
Byrne heeft als saxofonist, componist en improvisator interesse in het verleggen van de grenzen van conventionele jazzharmonie en -structuur. Haar compositorische vaardigheden uiten zich in het kwintet Entropi en het sextet MoonMot. Ook Roberts combineert compositie en improvisatie en heeft haar eigen projecten Sloth Racket (kwintet), Favourite Animals (tentet) en Ripsaw Catfish (duo) en is daarnaast te vinden in Article XI, Madwort Sax Quartet, Alex Ward’s Item 10 en een enkele uitgave van Dirk Serries’ Tonus-project. Zij speelt ook in MoonMot.
Beide muzikanten bezitten dus compositorische kwaliteiten, maar Disembark! is een album met speelse improvisaties zonder compositorisch element. De zes stukken zijn zonder enig overleg vooraf tot stand gekomen. ‘Bridging’ opent het album schoorvoetend, alsof Byrne en Roberts elkaars mogelijkheden aftasten en zoeken naar consensus, waarbij zij fraaie samenklanken vinden. Aanvankelijk bevinden beide saxen zich in een zelfde register, maar gaandeweg worden de verschillen duidelijk, als het spel experimenteler vormen aan gaat nemen en met name de diepte van de baritonsax door begint te klinken. Roberts krijgt daarvoor alle ruimte van Byrne, die haar spel niet zozeer aanpast als wel daarmee gelegenheid geeft tot een bedrijvige interactie. De improvisatie wordt mooi afgerond met een samenklank.
Het titelstuk toont een heel andere kant van het duo, waarbij het melodieuze spel van Byrne een contrast vormt met de knorrende saxklanken van Roberts, die bijzonder in haar element lijkt en verschillende technieken demonstreert die prima passen in de levendige improvisatie. Ook fraai zijn de repeterende patronen van Byrne die het stuk enige structuur geven. In het laatste gedeelte leven beide muzikanten zich uit in kwiek en speels spel afgewisseld met serieuzer overkomende melodieuze frasen.
Aan het begin van ‘On The Tip Of My Mind’ smakt Roberts met haar instrument, wat enigszins aan de ook vanuit Londen opererende saxofonist Colin Webster doet denken. Het is een spannend begin waarin Byrne een spel speelt met lucht, zonder een toon aan te blazen. Soms ontstaat daaruit een sissende of een hese klank. Daarop volgt een frase waarin de beide saxofonisten ieder een eigen weg lijken te gaan maar elkaar toch steeds vinden in de nerveuze dadendrang. Clean spel en scherpe randjes gaan de muzikanten beide goed af en worden soepel afgewisseld. Het staccato spel van Byrne springt in het oog, maar wordt al snel gevolgd door melodische lijnen waar Roberts op reageert met tegendraadse melodieën en snorrende klanken.
Het melodische aspect is in de improvisaties van het tweetal sowieso belangrijk, getuige ook ‘Reaching’, dat opent met mooie melodieuze lijnen van Byrne en iets grimmiger tegenwerk van Roberts. Ook de samenklank krijgt aandacht in deze improvisatie, die een avontuurlijk parcours volgt en waarin ook de robuuste kant van de Engelsen aan bod komt. Dat komt de variatie en het temperament ten goede, wat wordt versterkt doordat Byrne en Roberts met dynamiek spelen door samen te kiezen voor hard en energiek spel en dat afwisselen met beheerster en ingetogener passages. Bijzonder fraai is hoe de twee met fragmentarisch spel zo op elkaar inspelen dat het samenspel niet fragmentarisch overkomt.
In het begin van ‘Vent’ legt Roberts een gevoelvolle melodie neer en klinkt haar spel hoger dan dat van Byrne. Daarin komt echter snel verandering, zodra laatstgenoemde een tegenmelodie gaat spelen en Roberts meer de diepte in duikt. Ergens halverwege speelt Byrne ijle noten. Ook Roberts toont zo nu en dan haar experimentele kant, maar het stuk blijft toch met name leunen op melodie en is daarmee het luistervriendelijkste stuk op het album. De spaarzame uitspattingen zijn van korte duur en juist daarom opvallend.
In ‘It’s Hard To Explain’ ligt de nadruk in het begin op het samenspel, op de manier waarop de twee instrumenten bij elkaar kleuren. Daarnaast valt op dat het soepele spel van Byrne mooi contrasteert met het rauwere spel van Roberts. Byrne kan er echter ook wat van, wat blijkt als zij na zo’n drie minuten het sprankelende spel even laat varen en zich aansluit bij de robuustere klanken van Roberts. De twee vinden elkaar moeiteloos en weten exact wanneer om samenklanken gevraagd wordt en wanneer een eigen koers dient te worden gevaren, met inachtneming van het spel van de duopartner. Ten opzichte van ‘Vent’ is de slottrack wat potiger, zonder in extremiteiten te vervallen en met behoud van het speelse karakter. Het stuk eindigt echter zeer ingetogen.
Daarmee wordt een boeiend improvisatie-album op fraaie wijze besloten. Byrne en Roberts kennen elkaar door en door en hoewel dat niet eerder in duoverband was, valt op hoe makkelijk de twee muzikanten elkaar vinden. De twee weten melodieus te overtuigen en zorgen met goed gedoseerd experimenteel spel voor een scherp randje, waardoor de aandacht niet verslapt en de muziek nooit routineus gaat klinken. Voor de luisteraar vergt het wellicht enige concentratie, maar de aandachtige toehoorder wordt rijkelijk beloond.
Opduvel 