Paviljoen Ongehoorde Muziek, Eindhoven
Donderdag 20 augustus 2020
Paviljoen Ongehoorde Muziek is een kleinschalige werkplaats/podium/studio voor muziek die, naar eigen zeggen, ‘vers is’, ter plekke ontstaat, decennia in de la heeft gelegen en muziek van de nieuwe Nederlanders die zelden op podia ten gehore wordt gebracht. Zowel gecomponeerde als geïmproviseerde muziek – akoestisch, semi–akoestisch, elektronisch uitgevoerd – krijgt een kans om gehoord te worden.
Mofaya is niet alleen een koolzuurhoudend energiedrankje uit Zuid-Afrika en (met een apostrof ertussen) een Nederlandse R&B- en soulful house-DJ, maar ook (met een uitroepteken erachter) een freejazz-duo bestaande uit tenorsaxofonist John Dikeman en drummer Aleksandar Škorić. De eerste is een Amerikaan die in Europa is neergestreken en te vinden is in onder meer Cactus Truck, Spinifex, Universal Indians, Twenty-One 4tet en in een trio met William Parker en Hamid Drake. Škorić komt uit Servië, maar opereert vanuit Groningen. Hij werkte onder andere samen met Shabaka Hutchings en was of is te vinden in 3 Times 7, Nuclear Dream Weavers Compound (met Linda Sharrock and Mario Rechtern), en het Charles Gayle Trio. Gayle is een saxofonist waar Dikeman ongetwijfeld door beïnvloed is.
Samen maken Dikeman en Škorić onstuimige freejazz waarin de twee muzikanten elkaar opstuwen naar energieke en lawaaiige contreien. Momenteel doen zij dat samen met de uit het Belgische Luik afkomstige bassiste Farida Amadou. Zij werkte samen met onder andere Tom Malmendier, Steve Noble, Chris Pitsiokos, Thurston Moore en Alex Ward, maar is ook bekend als lid van punkband Cocaine Piss. Samen met Mofaya! zou Amadou een Amerikaanse tour ondernemen, maar die moest door het toeslaan van de pandemie worden afgebroken.
Gelukkig kan het trio wel spelen in Paviljoen Ongehoorde Muziek, zij het met inachtneming van de coronaregels. Dat betekent ook dat maximaal vijftien mensen het concert kunnen bijwonen. Omdat het er bij dit trio heftig aan toegaat, is besloten om er geen Open Raam Concert van te maken, waarbij de muzikanten vanuit het raam naar buiten toe spelen, maar het concert gewoon binnen te houden. Daar is het op een broeierige avond goed toeven.
De muzikanten werken zich al snel in het zweet. Zoals gezegd speelt Mofaya! freejazz van het onstuimige soort en ook Amadou weet wel weg met de heftige kant van het muzikale spectrum. Het trio geeft niet steeds vol gas, maar bouwt meerdere keren naar een luidruchtige apotheose waarin het energiepeil vervolgens behoorlijk lang wordt vastgehouden. Dikeman is de man met ijzeren longen, een saxofonist bovendien die speelt met zijn hele lijf. Constant is de man in beweging, waarbij het lijkt alsof hij elke noot lichamelijk kracht bij wil zetten. Zijn toon is robuust, breed en zijn spel regelmatig agressief. Namen als Albert Ayler en (al genoemd) Charles Gayle komen op. Dikeman overblaast zijn instrument regelmatig, maar is niet van de technische trucjes. Het is de pure energie en vrije expressie waar het om gaat.
Škorić is een zichtbaar hard werkende drummer die af en toe bellen gebruikt en een keer een deken over zijn drumkit legt, maar net als Dikeman verder zonder fratsen opereert. Subtiele tikken tegen de cimbalen worden afgewisseld met overdonderende geluidsexplosies waarbij de het hele drumstel wordt gegeseld. Škorić en Dikeman zijn hoorbaar en zichtbaar gelijkgestemde muzikanten die elkaar opzwepen maar ook in de minder heftige passages samen spanning creëren. Net als de rest van kit maakt ook de basdrum overuren en af en toe moet de drummer die even terugschuiven omdat hij het ding met zijn voetpedaal naar voren schopt.
Amadou laveert moeiteloos tussen het spel van de twee andere muzikanten door. Waar Dikeman en Škorić de beweeglijkheid zelve zijn, daar is de bassiste een baken van rust. Dat is echter uiterlijke schijn. Rustig zittend op een stoel weet Amadou, steeds soepel haar noten vindend, haar inbreng zo te plaatsen dat ze, hoewel Dikeman en Škorić veel ruimte innemen, een essentiële stem vormt in het geheel. De elektrische bas klinkt soms hard, soms staccato. Amadou speelt stukken met en zonder plectrum, gebruikt een enkele keer een stokje en een kwastje, speelt met de vlakke hand en met de bas in de gebruikelijke houding of liggend op schoot. Met een paar effectpedalen wordt zo nu en dan het geluid enigszins vervormd, maar ook voor haar geldt dat het pure spel en de vrije vorm voorop staan.
Het trio speelt drie improvisaties die een vergelijkbare opbouw kennen maar qua muzikale inbreng duidelijk verschillend zijn. Het tweede stuk wordt ingeleid door een prikkende bassolo van Amadou, het derde door een gevoelvolle saxsolo van Dikeman. De constante is dat de intensiteit steeds hoog is; ook in de rustiger passages voel je als het ware de elektrische lading die de muziek in zich heeft. De manier waarop het drietal de rauwe energie opbouwt, maar zeker ook de wijze waarop diezelfde energie plots wordt getemperd en de spanning onderhuids kan kruipen, wekt bewondering. Toch is het vooral genieten van de tumultueuze vondsten, de tomeloze inzet en de furieuze geestdrift waarmee de muzikanten te werk gaan.
Organisator Bart van Dongen kondigt vooraf aan dat we vanavond vuurwerk gaan beleven en dat is exact wat Mofaya! en Farida Amadou muzikaal bieden. De urgentie om een stap verder te gaan, een volgende horde te nemen om nóg meer energie uit de instrumenten te puren, is voelbaar aanwezig en het leidt tot een concert dat de trommelvliezen hevig doet vibreren. We willen niet anders.
Opduvel 