Raw Tonk, 2019
Het vooral in ongepolijste freejazz en vrije improvisatie gespecialiseerde Engelse label Raw Tonk Records kijkt ook over de landsgrenzen, maar meestal binnen Europa. Voor het vorige maand verschenen Contrived van Ricardo Arias, Santiago Botero en Kim Myhr zocht labelbaas Colin Webster zijn heil echter in Colombia. Nu zal hij daar zelf niet geweest zijn, want de opnames voor dit album lagen al zesenhalf jaar op een release te wachten.
Het is wel goed dat die release er nu is, want deze schijf is een verfrissende toevoeging aan de catalogus van het label. Twee van de drie muzikanten (Arias en Botero) zijn afkomstig uit Colombia, terwijl Kim Myhr uit Noorwegen komt. Contrived is een weergave van het concert dat het drietal op 24 januari 2013 gaf in het in Bogotá gelegen *matik-matik*. Het is overigens niet het hele concert; kennelijk heeft het drietal besloten om de beste momenten uit het optreden te kiezen en alleen die aan de geluidsdrager toe te vertrouwen.
Het is jammer dat het visuele aspect er niet is bij beluistering van de cd, want het trio is ook het aanschouwen meer dan waard. Daarvoor staat alleen al het instrumentarium garant. Myhr speelt gitaar en objecten, Botero al dan niet geprepareerde contrabas en Arias elektronica, objecten en de basballonkit. Laatstgenoemde speelt normaliter ook wel fluit, maar gebruikt voornamelijk onconventionele instrumenten en gevonden voorwerpen als geluidsbronnen voor zijn geïmproviseerde muziek. Sinds 1992 speelt hij op de ballonkit, een aantal rubberen ballonnen die zijn bevestigd aan een constructie. Arias bespeelt de ballonnen met zijn handen en een reeks accessoires (verschillende soorten sponzen, stukjes piepschuim, elastiekjes, etc.).
Botero is een avant-garde- en freejazz-bassist waarvan vorig jaar het album Milagrito verscheen. Hij maakte ook deel uit van The Little, een gezelschap waar ook de Nederlandse slagwerker Onno Govaert in te vinden was. Myhr is een experimenteel gitarist die onder andere muziek schreef voor het Trondheim Jazz Orchestra en voor dansvoorstellingen. In 2017 verscheen zijn derde soloplaat You | Me, de opvolger van het een jaar eerder uitgebrachte Bloom. Twee jaar daarvoor bracht hij al All Your Limbs Singing uit.
Met zijn drieën brengen Arias, Botero en Myhr experimentele vrije improvisatie die niet al te ontoegankelijk is, wel een behoorlijk abstractiegehalte heeft en waarin het speelplezier in vrijwel elke noot doorklinkt. Hier zijn drie muzikanten aan het werk die hun geluidsonderzoek bewust klein houden. Dat wil zeggen: geen al te extreme uitwassen, volumineuze uitspattingen of grote gebaren. En toch wordt er volop geëxperimenteerd, op subtiele wijze en – zelfs als de muziek wat abstract klinkt – met gevoel voor esthetiek.
Door het ongebruikelijke instrumentarium is het vaak gissen naar wat je precies hoort. In opener ‘Discretely Contrived’ zijn elektronische tikken waarneembaar, horen we een met een strijkstok bespeelde akoestische gitaar en wordt de contrabas als percussie-instrument gebruikt, maar klinkt ook de diepte van het instrument door. Een onvast ritme bepaalt het parcours, totdat dat stilvalt en een soort potten- en pannengeluid de percussieve taak overneemt. Het rommelt en trommelt dat het een lieve lust is, terwijl de gitaar accenten legt. Piepende en schuivende geluiden worden toegevoegd. Als die wegsterven, neemt de gitaar het over met korte frasen, ondersteund door krakende elektronica. Het stuk is steeds in beweging, maar het wordt gebracht in relatieve rust.
‘Tactfully Contrived’ piept, zwiept en schuurt en duurt slechts een minuut. Het nerveuze miniatuurtje wordt gevolgd door ‘Charmingly Contrived’, waarin nieuwe geluiden opduiken, sommige klinkend als een speeldoosje, andere als een kleine gong. De basgitaar wordt zachtjes met de strijkstok beslagen en een voorwerp lijkt om zijn as te draaien en neer te vallen. Het is raadsel wat er exact gebeurt, maar elke klank lijkt bij dit drietal een functie te hebben, waardoor geen sprake is van een onsamenhangend stel probeersels. De veelheid aan klanken kietelt het gehoor en zet het brein in werking. Myhr grabbelt als het ware op zijn gitaar en Botero produceert hoge gestreken klanken op zijn contrabas. De basballonkit is in het laatste gedeelte duidelijk hoorbaar en voegt een nieuwe dimensie toe aan het speelse geheel.
In ‘Subtlty Contrived’ is een ritmisch patroon van akkoorden van de akoestische gitaar de dominante factor, terwijl Arias en Botero met als percussie dienende objecten en contrabas ontregelend in de weer zijn. Het trio speelt met dynamiek, bouwt het stuk gestaag op en laat de intensiteit toenemen. Arias wrijft over een ballon, waarmee hij het stevige ritme van Myhr nog wat meer cachet geeft. In de laatste minuut neemt een patroon van Botero’s bas het over van de gitaar. In ‘Delicately Contrived’ produceert de bassist een stuwend ritme, waar Myhr met onregelmatig gitaarspel tegendraads overheen gaat, terwijl Arias grommende klanken uit zijn systeem puurt en verderop op vrije percussieve klanken maakt.
Afgesloten wordt met ‘Attentively Contrived’, waarin het ballonsysteem de ritmische en dynamische factor vormt en de contrabas een melodielijn speelt. Myhr meldt zich na ruim anderhalve minuut, maar zachtjes, op de achtergrond, de magie van de improvisatie van ballon en bas niet verstorend. Het is een mooie afsluiting van het – ondanks dat een elektronische component aanwezig is – voornamelijk akoestisch klinkend album. Het is een wonderlijk maar fraai album waarop op originele wijze met een eveneens wonderlijk maar fraai instrumentarium op speelse wijze wordt geïmproviseerd.
Opduvel 