Past Inside the Present, 2019
Maryam Sirvan is een Iraanse geluidskunstenaar en componist van elektronische muziek, opererend vanuit de Georgische hoofdstad Tbilisi. Zij is ook componist, vocalist en tekstschrijver in het duo NUM. In dat duo is de eveneens uit Iran afkomstige Milad Bagheri, tevens echtgenoot van Sirvan, componist en elektronicamuzikant. Waar zij als tweetal met onder andere techno, triphop en IDM in de weer zijn, daar is het solowerk van Sirvan ambient-gericht.
Dat die ambient een donkere teint kan aannemen en een grote portie dreiging kan bevatten, bewees de Iraanse vorig jaar op haar solodebuut Untamed Terror, waarop zij met een groot aantal elektronische lagen en details twee duistere muzieklandschappen creëerde. Die muzieklandschappen komen, ondanks een grote mate van abstractie, tot leven en doen een beroep op de verbeeldingskracht van de luisteraar.
Wat dat laatste betreft: dat geldt ook voor Sirvan’s nieuwe album Songs of an Empty Room. Daar houdt de vergelijking ook grotendeels op, want de muzikant tapt uit een ander vaatje. De muziek is minder duister en minder beklemmend, maar bevat nog steeds het nodige mysterie. ‘Strangeness’ (vreemdheid) lijkt het uitgangspunt te zijn van de vijf soundscapes die het album telt. Of, zoals op het hoesje van de cd staat te lezen: Songs of an Empty Room gaat over onthechting van de buitenwereld op zoek naar rust in een denkbeeldige niet-bestaande innerlijke ruimte, hunkering naar het buitenaardse bestaan en toevlucht zoeken in eenzaamheid en afzondering.
Hallo, bent u daar nog? Het is nogal wat, wat de Iraanse muzikant als onderwerp voor haar muziek neemt en wellicht komt het pretentieus over, maar Sirvan maakt het helemaal waar. Songs of an Empty Room geeft je als luisteraar ruimte om, het hiervoor geformuleerde grondbeginsel indachtig, de muziek in je hoofd te laten resoneren en er je eigen beelden bij te creëren.
Sirvan maakte het album met een beperkt aantal akoestische bronnen die door digitale manipulatie en sampling worden bewerkt. Ze gebruikt elektrische gitaar en stem en verder alleen elektronica. De vreemdheid die de muziek zo eigen is, wordt direct gecreëerd aan het begin van ‘Departure’. Het lijkt te gaan om een vertrek uit de fysieke wereld en een gerichtheid naar binnen toe. Dat wordt tenminste gesuggereerd met klanken die van buiten lijken te komen en die voorzichtig tegengas krijgen van binnenuit, van elektronische drones en menselijke stemmen die zich in een beperkte ruimte bevinden. De sfeer van het stuk is licht dreigend en spannend, niet onaangenaam maar zoekend naar het onbekende of, zo je wilt, het innerlijke. De muziek is niet statisch, maar constant in beweging, zowel aan de oppervlakte als in de diepte. Met lange drones, opkomende en wegstervende klanken en glitches maakt Sirvan van ‘Departure’ een veelomvattend stuk, dat toch slechts twaalf minuten in beslag neemt.
Voor de overige stukken geldt min of meer hetzelfde: de muziek is veelomvattend en doet een beroep op de fantasie van de luisteraar. Bij ‘White Room’ maakt niet alleen de titel, maar ook de muziek het niet moeilijk om een lege witte ruimte voor het netvlies te halen. Dit stuk is lichter van toon, heeft een ritmische component en komt als geheel opgeruimder over dan ‘Departure’. Het repeterende motief heeft een hypnotiserend effect. Het is alsof de hoofdpersoon in de denkbeeldige ruimte tot rust is gekomen, al klinken nog angsten en onzekerheden door in de diepere lagen. Patronen verschuiven langzaam en het klingelende motief verandert van vorm maar blijft dominant. Na zo’n acht minuten wordt op de achtergrond een percussief accent gelegd. Vanaf nu verandert de sfeer van het stuk: het vreedzame karakter maakt plaats voor dreiging, alsof een storm op komst is die de gemoedsrust komt verstoren. De echte storm blijft uit, maar het verontrustende werk laat wel zijn sporen na.
Nog vreemder wordt het met ‘Your Face Disappearing’. De vervreemdende klanken zijn niet van de lucht en een staat van totale verwarring lijkt muzikaal te worden vormgegeven. Met verschillende elektronische lagen die op elkaar inwerken en een drone van een vrouwelijke stem wordt een mysterie gecreëerd, een stuk dat intrigeert juist doordat je er geen vat op krijgt. Ver weg klinkt zo nu en dan zang, die steeds verdwijnt in de diepte. Het verhaal speelt zich af in de geest, ver weg van de aardse wereld. Dat verhaal krijgt een andere wending in ‘Here, Nowhere Black’. Lange klanken van menselijke stemmen en een vaag basritme op de achtergrond gaan vergezeld van klapperende en wapperende geluiden, alsof de wind speelt met niet goed vastzittende voorwerpen. Het zorgt voor ontregeling van de constante factoren, die overigens niet steeds in dezelfde variant op de voorgrond treden. Verderop hoor je de wind gieren, terwijl de lagen van stemmen toenemen, die een steeds prominenter rol gaan spelen in het stuk en gezelschap krijgen van een klingelende elektrische gitaar.
Het langste stuk op het album is het afsluitende ‘Departure (Strangers in Bed)’. De zoektocht in de denkbeeldige ruimte gaat door, maar die ruimte lijkt veranderd, groter geworden en met meer ruimte voor een blik naar buiten. Is dit het vertrek naar buiten toe, fysiek de buitenaardse wereld in? Duidelijk is dat innerlijke rust niet een definitieve staat is, maar door vele factoren wordt beïnvloed en zelfs wordt bedreigd. In het stuk is een opkomende en wegstervende klank op de achtergrond de constante; daarbovenop komen en gaan verschillende klanken, drones en ook onvaste ritmes. Zachtjes knetterende geluiden doen hun intrede, verderop komt een gruizige klank opzetten en pulseert een hoge drone op de voorgrond. Net zoals het eerste stuk, is ook deze ‘Departure’ constant in beweging in alle lagen die het werk bevat. Met harde ruis beëindigt Sirvan het stuk.
Met het laatste stuk lijkt geen sprake van een definitieve conclusie. De zoektocht in de denkbeeldige innerlijke ruimte kent geen einde en hetzelfde geldt voor het zoeken naar een toevlucht in eenzaamheid en afzondering. Sirvan onderzoekt de mogelijkheden en ondervindt onderweg obstakels en verschillende gemoedsbewegingen, die zij op prachtige wijze verklankt in vijf stukken die ieder op zich al indruk maken, maar vooral als geheel een onuitwisbare indruk achterlaten.
Opduvel 