IIKKI, 2019
IIKKI is een in Frankrijk gevestigde uitgeverij, tevens platenlabel, die zich ten doel stelt om twee kunstzinnige werelden bij elkaar te brengen: die van de beeldend kunstenaar en die van de muziekartiest. Tegelijkertijd verschijnt van een kunstenaar uit een van beide disciplines een uitgave. Tot nu toe hebben acht gezamenlijke projecten het licht gezien, waarvan dit de laatste is. De kunstenaars laten zich door elkaars werk beïnvloeden en dat leidt tot een boek en een lp, die afzonderlijk of gezamenlijk te koop zijn.
De achtste editie van het project betreft de samenwerking tussen de Russische beeldend kunstenaar Dmitri Markov en de Franse muzikant Aries Mond. Markov is een fotograaf, sociaal werker, vrijwilliger en journalist uit Pskov die met zijn iPhone het dagelijks leven in de voormalige Sovjet-Unie vastlegt. Zijn documentaire werkwijze leidt tot beelden van uiteenlopende taferelen van gewone mensen in gewone situaties, schijnbaar achteloos geschoten, maar toch met grote precisie. Het is een persoonlijke en verstilde weergave van het Russische leven, zonder franje maar ook zonder oordeel.
Aries Mond is een muzikant uit het zuiden van Frankrijk die werkt met field recordings, maar de laatste jaren steeds vaker instrumenten gebruikt om zijn muziek vorm te geven. Het hoofdinstrument is de piano. De muziek van de Fransman, die ook voor moderne theatervoorstellingen schrijft, heeft raakvlakken met ambient, avant-garde en modern klassieke muziek. De muziek is in zijn eenvoud sprekend en heeft een beeldende kwaliteit.
Cut Off is een dialoog tussen Markov en Mond. Beide kunstuitingen zijn apart te bekijken/beluisteren, maar de muziek sluit zo nauw aan op de foto’s, dat tegelijkertijd kijken en luisteren wordt aanbevolen. Mond lardeert zijn pianospel met veldopnamen die de muziek een bepaalde stemming en plaats geven en die op zichzelf staand non-muzikale elementen (al valt erover te twisten wanneer geluiden muzikaal zijn en wanneer niet) vormen een soort schakel tussen de pianomuziek en de foto’s in het boek.
Op de lp zijn elf stukken te vinden, waarvan de meeste relatief kort in lengte zijn. Soms hebben de composities iets schetsmatigs, soms is sprake van een duidelijk uitgewerkt idee. De ideeën die aan de stukken ten grondslag liggen, zijn ongetwijfeld met zorgvuldigheid zijn geëffectueerd, maar de muziek houdt steeds iets spontaans. Dat past dan weer goed bij de foto’s, waarin ook min of meer willekeurige dagelijkse handelingen of beslommeringen worden getoond.
Het pianospel van de Fransman is over het algemeen spaarzaam, kalm en melodieus. Soms wordt het spel ontregeld, zoals in ‘Cracks’, waar elektronische effecten de rust komen verstoren. De geluiden om het pianospel heen zijn belangrijk. In opener ‘Spark’ en in ‘Dew’ zijn dat de aanslagen en de bijgeluiden van de piano, gecombineerd met elektronische klanken en veldopnamen.
De muziek van Mond is intiem, en dat geldt voor alle werken op het album. De klanken komen dichtbij, waardoor het lijkt alsof je van zeer dichtbij een tafereel gadeslaat. In een paar stukken (‘Fixer’, ‘Cracks’) zijn kinderstemmen te horen, die zo zijn opgenomen in de muziek dat je je ervan moet vergewissen of de stemmen wel door je speakers komen of dat er daadwerkelijk kinderen buiten aan het spelen zijn.
In de titeltrack vormt een drumritme de onderlaag, waar verschillende melodieuze pianolagen overheen worden gelegd. Verderop is nog een ritmisch stuk te horen, ‘Shift’, dat zelfs uptempo genoemd kan worden. Mooi is hoe Mond in de ritmiek zijn sobere pianostijl handhaaft. Een repeterend pianopatroon is de basis voor ‘Curve’, waarin glijdende elektronische geluiden de bovenlaag vormen. In afsluiter ‘Rustle’ zijn fluisterende stemmen te horen, net als blazende geluiden en ondefinieerbare klanken.
De wind speelt een hoofdrol in ‘Iodine’ (het enige langere stuk op de plaat), naast een damesstem, een hoge drone, vervormde stemmen en waterdruppels. De piano is onderdeel van het geheel, niet zozeer hoofdinstrument. Al dan niet gemanipuleerde stemmen zijn ook te horen in ‘Curl’, evenals een voorzichtig bespeelde mondharmonica. Steeds is een tik hoorbaar, waardoor het lijkt alsof is geknipt en geplakt. In ‘Ink’ worden in het eerste gedeelte pratende mensen opgevoerd, waarna een tweede deel met piano en bijgeluiden volgt.
Zo heeft ieder stuk op Cut Off zijn specifieke kenmerken. Overeenkomsten zijn het sobere pianospel en de intimiteit van de muziek. De verschillende geluiden die muziek mede vormgeven worden vernuftig verweven met de pianoklanken en samen leidt dat tot een wonderlijke luisterervaring. In combinatie met het boek is het ronduit fascinerend, maar ook zonder visuele input staat de muziek – al klinkt die soms fragiel – recht overeind.
Opduvel 