Harmonics And Nonadaptive Sounds, Goor
Zaterdag 13 april 2019
Eens in de paar maanden vindt in het Overijsselse Goor een concert plaats in een huiskamer aan de Schoolstraat. Hans van der Velden organiseert inmiddels negen jaar concerten in zijn eigen woonkamer, waarbij de nadruk ligt op ambient- en dronemuziek, hoewel er ruimte is voor meer. De setting is intiem, het volume blijft beperkt (er zijn immers ook buren) en de toehoorders luisteren aandachtig.
Vandaag mogen twee Belgische acts hun kunsten vertonen: basklarinettist Ben Bertrand en gitarist Jean D.L. (volledige naam Jean De Lacoste). De publieke belangstelling is deze keer wat mager, maar de thuisblijvers of verhinderden missen wel wat, want muzikaal behoort het gebodene op deze zaterdagavond in april tot de betere concerten die Van der Velden heeft georganiseerd.
De gitarist mag openen, als het buiten nog licht is en het in de woonkamer schemert. In experimentele, drone- en ambientkringen is D.L. geen onbekende, getuige zijn samenwerkingen met onder meer Julia Kent, Mauro Pawlowski, Karen Willems, Teun Verbruggen, Jozef van Wissem, Zgbiniew Karkowski en D.L.’s partner Sandrine Verstraete. Op zijn albums maakt hij, naast zijn gitaarspel, regelmatig gebruik van field recordings.
Dat doet D.L. vanavond niet. Het zijn de gitaar, voorwerpen en effecten waarmee de geluiden worden geproduceerd. Aanvankelijk gebeurt dat nog conventioneel en aftastend, waarbij de snaren zacht worden beroerd en de effecten subtiel hun werk doen. Doordat je als publiek dicht op de artiest zit, zijn zowel het geluid uit de versterker als de aanslagen op de snaren goed te horen. Ook de tikkende klok in de kamer is hoorbaar en dat geluid blijkt wonderwel te passen bij de muziek van D.L. De Waalse gitarist kiest niet voor een lang en langzaam naar een apotheose opbouwend stuk, maar bouwt wel degelijk aan een sound die gaandeweg steeds meer allure krijgt.
Dat doet hij door het gebruik van objecten die de klanken van de gitaar beïnvloeden. Zo hanteert D.L. een propellertje, waarmee hij niet zozeer de snaren beroert, als wel de trillingen vlak boven de snaren het werk laten doen. De luchtverplaatsing zorgt ervoor dat de snaren gaan resoneren en dat is het geluid dat de gitarist voor ogen heeft. Even later legt D.L. een dictafoon op de gitaar. Uit de dictafoon komt het opgenomen geluid van een xylofoon, wat weer effect heeft op het geluid van de snaren.
Daar blijft het niet bij, want de gitarist bespeelt zijn gitaar ook met een e-bow, met een bottleneck (slide) en een schroevendraaier, die hij tussen de snaren en het lichaam van de gitaar plaatst, maar waarmee hij ook achter de snaren over de hals van het instrument beweegt. Het gebruik van de voorwerpen is geen gimmick; D.L. verricht al zijn handelingen doelbewust om op die manier de geluiden te creëren die hij wenst.
De geluiden kunnen lange tonen zijn, drones die de ondergrond vormen voor de andere lagen die worden aangebracht, maar ze kunnen ook een ruw en noisy effect teweegbrengen. De muziek is abstract maar niet zonder emotie en blijft steeds bedachtzaam en gecontroleerd klinken, maar D.L. zorgt er wel voor dat de spanning blijft gehandhaafd. Daardoor blijft zijn muziek in de langzaam donker wordende kamer tot de verbeelding spreken, het volle half uur lang.
De uit Brussel afkomstige Ben Bertrand is een geschoolde basklarinettist, die ervoor heeft gekozen om als solo-artiest zijn eigen avontuurlijke weg te gaan. Na een eerdere ep (Era/Area), bracht de Belgische muzikant vorig jaar zijn debuutalbum ngc 1999 uit, een plaat waarop de basklarinettist zichzelf begeleidt in vijf stukken die een experimentele middenweg bewandelen tussen modern klassiek en ambient/drone. De muziek is van een wonderlijke schoonheid.
Vanavond in Goor valt te aanschouwen hoe Bertrand zijn muziek ter plekke creëert. Dat deed hij eerder al op het Harmonics And Nonadaptive Sounds Festival, dat eind maart 2018 in Diepenheim plaatsvond. Er zijn duidelijke verschillen te constateren tussen dat optreden en dat van vandaag in de huiskamer. De muzikant blijkt verder te zijn in zijn ontwikkeling, wat zich met name uit in een rustiger uitstraling en een beheerster manier van bedienen van de verschillende elektronische apparaten.
De Belg omringt zichzelf en zijn blaasinstrument met effecten en daarnaast maakt hij gebruik van een laptop. In de kamer is het ondertussen aardig donker geworden, zodat de muzikant goed moet kijken welk effect hij met zijn voet of hand indrukt. Van zijn spel op de basklarinet maakt Bertrand loops die min of meer vastliggen. Daar bovenop heeft hij vrij spel, improviseert hij met zijn melodieën en bewerkingen en daardoor is elk optreden anders.
Bertrand is geen ambient/drone-muzikant in pure vorm. Zijn spel verraadt een klassieke scholing, maar haalt zijn invloeden ook elders. Zo klinken in enkele melodielijnen oosterse invloeden door. De basklarinettist heeft een fijn gevoel voor melodie, maar zorgt met behulp van zijn elektronica dat niet alleen een ‘clean’ basklarinetgeluid wordt geproduceerd. Door het aanbrengen van een effect krijgt elke noot bijvoorbeeld een echo of wordt een elektronisch geluid hoorbaar naast de oorspronkelijke klank van het instrument.
De manipulatie van de klanken van het instrument wordt overigens niet overdreven, zodat de prachtige klank van de basklarinet steeds goed door blijft klinken. De geluiden die Bertrand met zijn apparatuur om de melodielijnen heen legt, zijn soms ritmisch en soms fungeren ze als drones. Het zijn subtiele lagen die nooit storend interfereren met het bovenop liggende basklarinetspel. De geluiden werken wel bevreemdend, maar op fijngevoelige wijze. In het laatste stuk, ‘post scriptum to valentina tereshkova’ zitten de fluisterende stemmen van de actrices Anne-Charlotte Bisoux en Manah Depauw verwerkt.
Hoewel de muziek van Bertrand gedetailleerd is en dus een beroep doet op het concentratievermogen, heeft die muziek ook iets rustgevends, waardoor je er als het ware in weg kunt dromen. Het is een tegenstelling, maar eentje die uitstekend werkt en het optreden van de Belgische muzikant schept zowel bewondering als gemoedsbewegingen. Prachtig. Deze editie van Harmonics And Nonadaptive Sounds is een bijzonder geslaagde.
Opduvel 