Moving Furniture, 2019
Alfredo Costa Monteiro is in Portugal geboren, maar hij leeft en werkt al sinds 1992 in Barcelona. Monteiro is een mutidisciplinair kunstenaar die zich bezighoudt met zowel visuele als auditieve kunst. Hij maakt installaties en geluidsculpturen met instrumenten als elektrische gitaar, accordeon en synthesizer, maar ook met elektro-akoestische apparaten, draaitafel, papier en objecten, waarvan het geluid al dan niet wordt gemanipuleerd. Sinds 2000 is hij te vinden in verschillende projecten die hebben te maken met experimentele en geïmproviseerde muziek, daarbij regelmatig samenwerkend met uiteenlopende muzikanten, choreografen, videokunstenaars, filmmakers en dichters.
Not Knowing verschijnt op cd bij Moving Furniture Records. Het is niet de eerste release van Monteiro op dit Nederlandse label, want met het trio 300 Basses bracht hij eind 2015 Tria Atoma uit. In dat gezelschap gaat het om het exploreren van de klanken van de accordeon (drie in dat geval) en ook op zijn nieuwe solo-album is het dat instrument waarom het draait. Als solo-artiest bracht de Spaanse Portugees eerder al vier albums uit met accordeonmuziek.
Dat klinkt vreemd, ‘accordeonmuziek’, zeker op een label als Moving Furniture, maar strikt genomen is het wel waar het hier om gaat. Het instrument kent vele mogelijkheden, zoals pioniers als Pauline Oliveros, Alan Bern, Will Holshouser, Guy Klucevsek, Lars Hollmer, Maria Kalaniemi, Otto Lechner, Bratko Bibič en Mario Batkovic hebben laten horen. Monteiros neemt zijn eigen plaats in in dat rijtje muzikanten, want hij heeft zijn eigen opvattingen over geluid, muziek en klankkleur.
De muzikant daagt zichzelf en zijn instrument uit. Op Not Knowing doet hij dat door dat instrument te behandelen als een object in de omgeving waarin het zich bevindt. De ruimte waarin de accordeon en de bespeler zich bevinden, maakt met zijn architectuur en akoestiek een wezenlijk onderdeel uit van de opname. Door de limieten op te zoeken, wordt een beroep gedaan op de relatie die de muzikant met zijn gecompliceerde instrument heeft, alsof het niet om een stoffelijk object maar om een wezen van vlees en bloed gaat.
Op het album staan twee stukken van circa veertien minuten. In ‘Not Knowing Part I’ lijkt Monteiro in een grote ruimte te spelen, rond te dwalen met zijn accordeon en dat instrument zelfs voort te slepen. Het zal niet gebeurd zijn, maar de geluiden die in het begin van het stuk worden gecreëerd duiden op een instrument dat het zwaar te verduren heeft. Het geluid beweegt zich van links naar rechts. Na tweeënhalve minuut produceert Monteiro een hoge toon, een drone die de constante vormt waaromheen de schuivende, schurende, piepende en zuchtende klanken worden gemaakt. De drone is niet helemaal statisch: het volume neemt toe en er worden meer hoge tonen toegevoegd. Pas als bijna achtenhalve minuut is verstreken, doemen een paar akkoorden op die je kunt identificeren als ‘normale’ accordeonklanken, alsof het instrument zich even heeft bevrijd uit de klauwen van de onderdrukker, wiens greep echter nog steeds sterk is. Je zou het stuk ook kunnen zien als een dans- of balletvoorstelling voor accordeon en bespeler.
‘Not Knowing Part 2’ lijkt zich af te spelen in een kleinere ruimte. De accordeon klinkt veel dichterbij, alsof je er met je neus bovenop zit. De vibrerende klanken zijn ook direct te herkennen als accordeonklanken, al gebeurt daaromheen van alles. Zo klinkt het geluid van een ketting en zijn ook in dit stuk schuivende en schurende klanken waarneembaar, al is dat op de achtergrond. Bovenop ligt echter een bibberende accordeon-drone, die niet elektronisch gemanipuleerd lijkt maar juist live, zonder toevoegingen, lijkt te zijn ingespeeld. Die drone is constant in beweging, niet alleen door vibratie, maar ook doordat aanzetten zijn te horen en klanken worden toegevoegd en verwijderd. De spanning zit nu niet in de ongemakkelijkheid van de geluiden, zoals in het eerste stuk, maar in de meerlagigheid en de suspense die wordt gecreëerd door het rammelende kettinggeluid. In het laatste gedeelte weet Monteiro een sombere, berustende emotie te creëren.
Uiteraard is Not Knowing een album voor mensen die in het muzikale experiment geïnteresseerd zijn. Vooral in het eerste stuk zijn de geluiden oncomfortabel en is de spanning soms bijna ondraaglijk. Tegelijkertijd fascineert het stuk de volle veertien minuten. Hetzelfde geldt voor het tweede stuk, maar daarin wordt de fascinatie veroorzaakt doordat de muziek je meeneemt over een onbestendig parcours naar een ongewisse bestemming.
Of de geschetste voorstelling van beide stukken klopt, is echter de vraag. Zonder visueel aspect is niet duidelijk wat er allemaal gebeurt en de fantasie wordt aan het werk gezet. Dat maakt onderdeel uit van de luistertrip die je ondergaat. Not Knowing is een uitstekende titel voor dit inventieve en originele album.
Not Knowing bandcamp
Opduvel 