Moving Furniture, 2019
Extrapool in Nijmegen is een podium dat onder andere ruimte biedt aan geluidskunst en performance art. Wie van elektronische muziek houdt, komt in Extrapool regelmatig aan zijn trekken. Het podium startte echter ook ooit een concertreeks onder de naam ‘Zonder Stroom’, en die titel was ook precies wat de concerten inhielden: puur akoestische optredens zonder dat ook maar één stekker in het stopcontact gestoken werd.
‘Zonder Stroom’ schijnt inmiddels niet meer te lopen, maar de concertreeks is wel het startpunt van waaruit Onder/Stroom is ontstaan, het album van Frans De Waard, Peter Johan Nÿland en Richard Youngs. Op 4 maart 2016 waren zij in de Geluidwerkplaats in Extrapool en zij besloten om juist alle elektriciteit die er was te gebruiken, om alle keyboards, synthesizers en elektronica die ze konden bemachtigen te gebruiken om vervolgens te kijken of dat tot enig resultaat zou leiden. De omgekeerde wereld van ‘Zonder Stroom’ dus.
Het resultaat is de nu bij Moving Furniture Records verschenen lp, die bestaat uit mixen en remixen van de sessie die de muzikanten op die middag in maart 2016 deden. Dat die sessie tot een vruchtbaar resultaat heeft geleid, hoeft geen verbazing te wekken, want de drie mannen hebben op het gebied van experimentele en elektronische muziek de nodige jaren ervaring.
De Waard is al sinds 1984 actief, solo en in samenwerkingsverband, onder meer onder de namen Beequeen, Goem, Zebra, Freiband, Modelbau, Captain Black, Wieman en Kapotte Muziek. Nÿland is in bepaalde kringen bekend van Distel, Hadewych, Skymme, Syntax Pony, O Saala Sakraal en Norn en hij werkte ook samen met Dead Neanderthals en Trepaneringsritualen. Daarnaast is hij geluidstechnicus en heeft hij gewerkt als componist voor tv-documentaires. Youngs bracht zijn solodebuut Advent uit in 1990. Sindsdien zijn zeker honderd uitgaven van hem verschenen, solo of in samenwerking met onder andere Alex Neilson, The A Band, Jandek, Brian Lavelle, Skullflower en Andrew Paine.
De muzikale activiteiten van de twee Nijmegenaren en de Schot variëren van ambient en drone tot noise, maar waarschijnlijk zullen zij zich niet voor genre-afbakeningen interesseren. Zo’n afbakening is ook moeilijk te maken bij het beluisteren van Onder/Stroom. Het album bestaat uit elf stukken, in lengte variërend van tweeënhalf tot vijf minuten. De relatief korte lengte van de nummers zorgt ervoor dat de verschillende soorten geluid die voorbij komen in enigszins overzichtelijke banen worden geleid.
Want de muziek op dit album doet veel met het hoofd van de luisteraar. Wat het vooral doet: je doen duizelen. Geen twee stukken lijken op elkaar en de muzikale materie is moeilijk te beschrijven. Wel is vanaf opener ‘fpr_i_fp_edit_EQed’ duidelijk dat een wonderlijke muzikale wereld wordt binnengetreden waaraan het, eenmaal binnen, moeilijk ontsnappen is. Met andere woorden: Onder/Stroom intrigeert en doet dat van begin tot eind.
Op dit blog gaat het vaker over muziek die je een aantal keren moet beluisteren voordat de muziek zijn geheimen prijsgeeft. Dat geldt zeker voor het album van De Waard, Nÿland en Youngs. Wat eerst een verzameling geluidsexperimenten lijkt (wat het óók is), wordt na iedere nieuwe beluistering meer een elftal muziekstukken waarin logica te ontdekken is.
Zo houdt het repeterende ritmische patroon in de openingstrack de futuristische bliepgeluiden, lange hoge tonen en andere vreemdsoortige geluiden bij elkaar. In het tweede stuk (‘fpr_ii_fp_edit_(ext)’) zijn lange lijnen juist de verbindende factor. In ‘fpr_iii_fp_edit’, het derde stuk, worden twee zich herhalende patronen in verschillend tempo met elkaar gecombineerd, wat uitstekend blijkt te werken en zelfs een hypnotiserend effect heeft. Op een andere manier samengebracht en met toegevoegde geluiden en stemmen, ontstaat een heel ander muziekstuk: ‘fpr_iii_track_3_remix_mk2’.
Soms leidt de combinatie van muzikale factoren tot iets wat op een heuse song lijkt, zoals in ‘fpr_iv_fp_edit_(ext)’, al wordt aan het eind een poging gewaagd om aan die illusie een eind te maken. Het blijft spontaan ontstane experimentele muziek waarmee gemixt is. Maar het idee dat zoiets als een song kan ontstaan blijft hangen: ook in ‘fpr_v’ zijn synthpop-invloeden te horen en zelfs een heel klein stukje elektronische dansmuziek. Ambient en drone komen dan weer naar voren in ‘fpr_vi’. Een geluidsvriendelijk melodisch en ritmisch patroon wordt ontregeld met weerbarstige klanken in ‘fpr_vii_fp_edit_(ext)’, zodat uiteindelijk niets van het oorspronkelijke patroon overblijft.
De laatste drie stukken betreffen remixen van Youngs, Freiband en Norn, die ieder op eigen en eigenzinnige wijze aan de haal gaan met de klanken die op die middag in maart zijn verzameld. De remix van Youngs is het minst makkelijk in het gehoor liggende stuk op Onder/Stroom, maar wie hier is aanbeland, kan tegen een stootje. En voor die mensen zal de muziek bedoeld zijn. Voor wie het (elektronische) geluidsexperiment niet schuwt en de moeite neemt om vaker te luisteren ontvouwt zich een opzienbarend samengaan van klanken waar steeds meer muziek van te maken is.
Opduvel 