Ex, 2018
Het blijft een genoegen om de ontwikkeling van The Ex te volgen. Eind jaren zeventig begonnen als punkband, bracht de band in 1980 debuut Disturbing Domestic Peace uit. De staccato hakketakpunk van de eerste periode werd vanaf Blueprints for a Blackout uit 1984 losgelaten ten faveure van experimenten met improvisaties en andere muziekstijlen, die naadloos in de sound werden geïncorporeerd.
Dat leverde gaandeweg steeds betere muziek op, zonder dat de in Wormer opgerichte groep een moment zijn uitgangspunten en DIY-mentaliteit uit het oog verloor. De muziek van The Ex bleek uitstekend samen te gaan met bijvoorbeeld het cellospel van Tom Cora en het saxofoonspel van Getatchew Mekuria. Het zijn twee uiteenlopende wegen, maar de Nederlandse band weet alle muzikale zijpaden in zijn eigen straatje in te passen, met groot respect voor de muzikanten met wie wordt gewerkt en de muzikale traditie waaruit zij stammen. Een open geest en hang naar het experiment bracht de band ertoe samen te spelen met jazzmuzikanten als Han Bennink, Wolter Wierbos, Ab Baars, Mats Gustafsson, Ken Vandermark en Xavier Charles.
Daarnaast leefden de bandleden zich uit in andere projecten, zoals recent Lean Left, Zea en het duo Jaap Blonk & Terrie Ex. De bezetting van The Ex bleef gedurende de jaren niet constant. Met name het vertrek van bassist Luc in 2002 en mede-oprichter en zanger G.W. Sok in 2009, deed even vrezen dat de band misschien wel zijn langste tijd had gehad of in ieder geval aan kwaliteit zou inboeten.
Niets bleek minder waar. Na een korte periode met Rozemarie Heggen als (contra)bassist in de gelederen, maakt sindsdien simpelweg geen basspeler meer deel uit van het van kwintet naar kwartet teruggebrachte gezelschap. In 2009 werd Arnold de Boer aangetrokken als zanger en gitarist, waardoor nu drie gitaristen deel uitmaken van The Ex. Andy Moor speelt baritongitaar, waardoor de klanken van een bas niet worden gemist.
Anno 2018 verschijnt er weer een nieuw album, getiteld 27 Passports, gemaakt in dezelfde bezetting als Catch My Shoe uit 2010, dat gezien kan worden als het vorige reguliere album van The Ex. In de tussentijd verschenen nog wel Y’Anbessaw Tezeta (met Getatchew Mekuria) en Enormous Door (met Brass Unbound). Het nieuwe album trekt de lijn van Catch My Shoe door. Echt verrassen doet de band daarom niet, maar The Ex zet toch weer een stap vooruit, simpelweg door de kwaliteit van de songs die 27 Passports bevolken.
In de loop der jaren is The Ex iets ‘mooier’ gaan klinken. Dat zal enerzijds komen door betere opnametechnieken, maar anderzijds weet de band zijn muziek frisser voor het voetlicht te brengen. Dat betekent allerminst dat de sound van de band niet meer hoekig, druistig en tegendraads is, want het kan er nog altijd stormachtig aan toegaan. Het echte bijtende van G.W. Sok mist Arnold de Boer als zanger, maar zijn stem en zijn ongekunstelde maar zeker niet emotieloze voordracht passen perfect bij het geluid van de band. Luister naar de eerste regels van ‘This Car Is My Guest’ en je weet het: de urgentie spat ervanaf.
Sterke troef van The Ex is nog altijd het hoekige maar ook dansbare drum- en percussiespel van Katherina Bornefeld. Daarnaast is de manier waarop Terrie Hessels, Andy Moor en Arnold de Boer hun gitaarspel verweven altijd een waar genot om naar te luisteren. Die gitaren mogen soms schots en scheef en kriskras door elkaar hun opzwepende werk doen, waarbij freejazz referentiepunt is maar nooit de overhand krijgt. De muziek van The Ex kent songstructuren waarbinnen ruimte is voor instrumentale uitspattingen, zodat de spontaniteit blijft bewaard.
De Afrikaanse invloeden, opgedaan tijdens reizen naar met name Ethiopië, doen zich ook op dit album gelden, vooral in ritmisch opzicht en in ‘The Heart Conductor’ ook in de zangmelodie. In opener ‘Soon All Cities’ wordt bezongen hoe alle steden op elkaar gaan lijken, op een bed van rollende drums en melodische gitaarpartijen die gaandeweg steeds ruigere vormen aannemen. Aan verslavende of hypnotiserende ritmes heeft The Ex al jaren geen gebrek en in ‘New Blank Document’ is sprake van beide varianten tegelijkertijd. Het stuk duurt zeven minuten (The Ex blijft focus houden), maar vijftien was ook goed geweest.
Bornefeld doet ook op 27 Passports haar vocale duit in het zakje, in ‘Silent Waste’, waarvan de tekst is gebaseerd op een interview met antropologe Gloria Wekker in NRC Handelsblad. De song zet een wat somberder sfeer neer en hetzelfde geldt voor ‘Piecemeal’, met een tekst geïnspireerd op het gedicht ‘Stadichoanwei’ van de Friese dichter Tsjêbbe Hettinga. ‘Birth’ wordt in zijn geheel gezongen door Bornefeld. De zangmelodie lijkt haaks te staan op de muziek en dat werkt wonderwel.
‘Footfall’ is een noisy instrumental met een tegendraads ritme en heerlijk hakkende en schurende gitaarpartijen waarin toch ook iets van een melodie verscholen zit. Vervolgens wordt een stampend ritme gekozen voor ‘The Sitting Chins’, een song waarin de gitaren (opnieuw) opvallend melodieus in de weer zijn. In sluitstuk ‘Four Billion Tulip Bulbs’, is een belangrijke rol weggelegd voor de stuwende baritongitaar van Moor.
Moor is ook verantwoordelijk voor een serie prachtige foto’s, verzameld in een veertig pagina’s tellend boekwerkje dat bij de cd is gevoegd. Die cd bevat louter sterke songs waarin het viertal zijn klasse nog maar eens onderstreept. In al die jaren is geen spatje speelplezier verloren gegaan en dat hoor je af aan 27 Passports. The Ex heeft open oren, slurpt invloeden op, maar doet zijn eigen ding. Live zal het ongetwijfeld nog een tikkeltje beter overkomen. Degene die beweert dat er in Nederland veel betere bands zijn, zoekt ruzie.
Opduvel 