Eigen beheer, 2017
Metsänpeitto (letterlijk: ‘bedekt door het bos’) is een Fins volksgeloof dat je in het bos kunt verdwalen en dan getransporteerd wordt naar een andere realiteit; een realiteit waarin het bos tijdloos, tegengesteld en verwrongen is. De Finse violiste Meriheini Luoto liet zich inspireren door het bos en begon onder andere volksverhalen, wetenschappelijke artikelen en foto’s te raadplegen. Om dicht bij haar onderwerp te komen verkeerde zij in bossen en speelde en luisterde zij daar. Uiteindelijk kwam zij uit bij Metsänpeitto als centraal thema voor haar muziek.
Luoto maakt deels geïmproviseerde muziek waarbij zij geluid als een uitgebreid fenomeen beschouwt en bestudeert. Dat doet zij met viool, nyckelharpa (een Zweeds snaarinstrument met toetsen), zang en elektronica. De nyckelharpa is overigens niet te horen op het album. Daarop beperkt Luoto zich tot viool en stem. Zij krijgt muzikale bijstand van Minna Koskenlahti (percussie, houten fluiten, zang) en Mirva Soininen (zang). Daarnaast is het vierkoppige Pizzicato Drops Orchestra, waarvan Koskenlahti en Soininen ook deel uitmaken, te horen op Metsänpeitto.
Zoals uit de eerste alinea al blijkt, gaat Luoto thematisch te werk. Ideeën worden in klanken gevat, waarbij de muziek wordt gestript tot een paar simpele auditieve elementen. De viool is het hoofdinstrument en op dit album vaak het enige instrument dat klinkt. De woordloze vocalen scheppen een dromerige sfeer, maar Metsänpeitto een dromerige plaat noemen doet op geen enkele manier recht aan wat allemaal gebeurt in de vijf delen die het stuk telt.
Scandinavische folk vormt een belangrijke component van het werk dat op het album te horen is. Met name in de eerste twee delen komt de folkinvloed sterk naar voren. Luoto gaat echter veel verder dan dat. Het visualiseren van de muziek, met het thema in gedachten, is niet moeilijk en je kunt je makkelijk verschillende stadia van de nieuwe realiteit in het bos voorstellen, met de daarbij behorende gemoedstoestanden als verwondering, betovering en acceptatie, maar ook waanzin en angst.
Metsänpeitto is een zogenaamde ‘binaural recording’, een speciale manier van opnemen waardoor je niet alleen het normale stereo-geluid hoort, maar ook de ruimtelijkheid. Je waant je als het ware in de ruimte waar de muziek wordt gespeeld. Daarvoor is het wel noodzakelijk dat het album met de hoofdtelefoon wordt beluisterd. De viool komt soms erg dichtbij, maar verwijdert zich ook weer en verdwijnt aan het eind tergend langzaam in het bos.
Het eerste deel is gebaseerd op een paar simpele gestreken noten die steeds herhaald worden. Woordloze zang zorgt voor een etherische sfeer. Veel meer gebeurt er eigenlijk niet, maar ondertussen gebeurt er toch zoveel meer, door de trance die het herhalende spel opwekt en de vocalen die niet steeds vanaf dezelfde plek komen maar bewegen door de ruimte.
Het tweede deel opent met fluit die diepte suggereert en die je mee wil voeren verder het bos in. De zang is hemels maar heeft tegelijkertijd iets angstaanjagends, waardoor het niet helemaal duidelijk is of je het fijne gevoel dat de muziek oproept moet vertrouwen. De klanken van de fluit en vocalen mengen zich later met de op de voorgrond tredende viool. Verderop vallen de fluit en vocalen weg en ben je alleen in het bos met de viool. Luoto speelt een repeterend motief, waarin steeds variatie wordt aangebracht. De folk-melodie is schitterend. Langzaam maar zeker neemt de intensiteit toe. De wereld ziet er mooi uit. Het is goed zo.
Maar het kan niet zo blijven. In deel drie slaat de stemming om. Het spookt in het bos. Luoto speelt een drone, maar deelt onderwijl speldenprikken uit. Schimmen dansen om de luisteraar heen. De violiste produceert ijle klanken in snelle bewegingen en creëert daarmee onrust. Waar het bos eerst een vredige plek was, is het je nu niet langer goed gezind. Als vleermuizen gieren de geluiden van de viool om je heen.
In het vierde deel wordt de onheilspellende stemming voortgezet. Wel zijn de snel voortbewegende plaaggeestjes verdwenen. We horen de viool schrapen, alsof een oude deur krakend open gaat. Onregelmatige percussie draagt bij aan de onrustbarende sfeer. De geluiden maken angstig maar wekken ook nieuwsgierigheid. Er is iemand en hij of zij ziet je, maar jij ziet hem of haar niet. De spanning wordt tot ondraaglijke hoogte opgevoerd doordat het volume flink omhoog gaat. Slagwerk en viool kruipen in je oren, zo dichtbij klinkt het. Later wordt ergens een ketting neergegooid. De viool schraapt en krast. Plots is het stil. Zijn ze weg? De viool schraapt nog steeds, maar voorzichtiger nu en verder weg. Er is ruimte voor wat langere tonen. Die klinken raspend, rafelig, maar ze zijn er en ze scheppen enige rust.
Het laatste deel is optimistischer van toon. Het lijkt op een terugkeer naar het begin, maar we horen meer violen nu, door elkaar en elkaar aanvullend. De repeterende klanken hebben een hypnotiserend effect. Na bijna vier minuten blijft één viool over die met een paar constante noten volstaat en daarop accenten aanbrengt. Een stem doet zijn intrede en roept daarmee de sfeer van de eerste twee delen in herinnering. De reis door de andere werkelijkheid nadert zijn einde. Nieuwe vioollagen stapelen zich op de oude, komen op en nemen weer af. Het stuk eindigt in een tergend langzame fade-out, alsof de viool diep in het bos verdwijnt terwijl je zelf steeds verder weg raakt van het midden van het bos, waarna je uiteindelijk in stilte het bos verlaat.
De terugkeer in het alledaagse is even wennen. Luoto zorgt er op Metsänpeitto voor dat je even los komt van de dagelijkse beslommeringen. Zeker met de hoofdtelefoon op waan je je echt in een andere wereld, Luoto’s muzikale wereld. Die is zo veelomvattend dat het je doet duizelen. Mooi is dat de violiste niet voor de veilige weg kiest maar durft te experimenteren en extreem durft te zijn in de delen III en IV. Het maakt dat Metsänpeitto zoveel meer is dan zomaar een op folk geënt vioolalbum. Het is een luistertrip die je volledig ondergaat en die je niet meer loslaat. Subliem.
Opduvel 