Antennae Media, 2021
De heropleving van het nationalisme is een probleem dat tijdens de coronapandemie alleen maar verergerd is. De Zweedse elektronicamuzikant Lars Bröndum geeft met zijn Aleatoric Anthem-project commentaar op die heropleving door het creëren van ironische volksliederen. Op zijn bandcamp-pagina zijn – in zes delen – voor 140 landen nieuwe volksliederen gecreëerd, allemaal gebaseerd op een grafische score van één pagina. Het bestaan van volksliederen wordt zo zinloos omdat die liederen variaties op hetzelfde stuk zijn.
De meeste anthems heeft Bröndum gegenereerd met behulp van verschillende aleatorische methoden met een door hem samengesteld computerprogramma getiteld “Anthem Generator”. Aleatorische muziek is muziek waarin toeval en onberekenbare factoren bewust worden gebruikt. Sommige volksliederen zijn live opgenomen. Het is een tijdrovende bezigheid om alle volksliederen te beluisteren, maar het is beslist de moeite waard, hoewel er bij gezegd moet worden dat herhaalde beluistering pas echt maakt dat de muziek binnenkomt.
Naast de digitale uitgaven is er nu ook een cd, Aleatoric Anthems and Palindromes. Een aantal volksliederen uit de reeks van 140 is op dat schijfje terug te vinden, zij het niet steeds in exact dezelfde vorm. Daarnaast bevat de cd een concertstuk (‘Three Variations on an Aleatoric Anthem’), een ontwikkeling van het anthem-idee op een meer uitgebreid formaat met een score voor een live-ensemble.
Dat is nog niet alles, want naast de ironische volksliederen creëerde Bröndum ook een suite van tien korte stukken getiteld ‘Paldindromes’. Deze muziek is gebaseerd op een grafische partituur met onbepaalde elementen, in die zin dat de palindromen in elke richting gespeeld kunnen worden. De partijen kunnen dus in willekeurige volgorde worden gespeeld. Elk palindroom duurt ongeveer twee minuten. Op het album zijn ze verdeeld in twee suites.
De muziek op het album wordt uitgevoerd door Bröndum op modulaire synthesizers, Buchla Easel en theremin, Per Gärdin op saxofoons, My Eklund op contrabasblokfluit, Daniel Borgegård Älgå op fluit en basklarinet en Lisa Ullén op piano, laatstgenoemde alleen op ‘Aleatoric Anthem for Paraguay’. De muziek is niet zo ingedeeld dat eerst alle volksliederen en de variaties zijn te horen en pas daarna de palindromen, maar het staat je als luisteraar uiteraard vrij om de volgorde aan te passen.
De muziek op het album is elektro-akoestisch, waarbij regelmatig geluiden ontstaan die uit beide bronnen afkomstig zijn en zodoende een eigen leven gaan leiden. De manier van componeren zorgt ervoor dat de factor gevoel aanvankelijk slechts minimaal aanwezig lijkt en het is soms lastig om de structuur van een stuk, of een gedeelte daarvan, te ontdekken. Enig doorzettingsvermogen (herhaalde beluistering) is vereist, maar de volhouder wordt rijkelijk beloond. Na een paar luisterbeurten begint de muziek te leven, openbaren zich structuren, worden bedoelingen en ook de ironie duidelijk en blijkt er wel degelijk gevoel in de muziek te zitten.
Zo zijn er de percussieve bewegingen in verschillende anthems, in de openingstrack ‘Aleatoric Anthem for Mauritius’ direct aan het begin. Soms weet de muziek ook een gevoel over te brengen alsof we te maken hebben met field recordings. De bijdragen van fluit, sax, basklarinet en contrabasblokbluit dragen bij aan een organische sfeer die maakt dat de muziek niet te zwaar wordt om te verteren, terwijl de muziek toch veel diepte heeft en best ingewikkeld in elkaar steekt. ‘Aleatoric Anthem for Namibia’ kent een ritmisch patroon, al is het onevenwichtig en wordt het afgewisseld met lange, opkomende, wegstervende en langs elkaar schurende klanken. De muziek neemt soms heftige vormen aan, maar verzandt nooit in chaos of kakofonie. Er mag dan ruimte zijn voor toeval, er is steeds controle.
Opvallend zijn de ijle klanken in ‘Three Variations on an Aleatoric Anthem’. Ze klinken ongemakkelijk, maar in de context van het stuk krijgen ze schoonheid. Het stuk kent overigens wel meer moeilijke momenten, zoals de frase waarin Gärdin een weerspannige toon vindt die in combinatie met de elektronica voor ongemak zorgt. En voor spanning, wat ervoor zorgt dat je aandachtig blijft luisteren. De saxofonist krijgt op het album sowieso ruimte voor geïmproviseerde solo’s, die hij op zijn eigen wijze vormgeeft, naar mag worden aangenomen op basis van de grafische score. De andere muzikanten maken daar ook gebruik van en dat leidt tot verrassend spel en ongebruikelijke samenklanken.
Erg fraai is ‘Aleatoric Anthem for Gambia’, dat een zwaar elektronisch repeterend motief bevat en enkele geheimzinnige maar ook mooie klanken die zelfs aan folkmuziek refereren. Blazersklanken en elektronica gaan een karaktervol verbond aan in het volkslied voor Denemarken. Een futuristisch effect is aanwezig in ‘Aleatoric Anthem for Togo’. Het ironische volkslied voor Ierland heeft een zeer grillig karakter. Een ruig heuvellachtig landschap doemt voor het geestesoog op en het weer is slecht. Zo heeft elk stuk zijn eigen kenmerken, terwijl ook de overeenkomsten gaandeweg duidelijk worden.
De palindromen in de twee suites (‘Palindromes 1-5’ en ‘Palindromes 6-10’) lijken soms iets meer lucht toe te laten in de muziek, maar er zijn ook talrijke noisy momenten. Gärdin soleert in het begin van de eerste suite vol overgave, waarbij hij op en soms net over de rand van overblazen bivakkeert. De composities zijn robuust, onvoorspelbaar en kennen een sterke dynamiek. De onvoorspelbaarheid zit in ieder geval in de elektronische klanken, die op elk moment kunnen opkomen, in een vorm die haaks staat op wat ervoor is geschied of juist aansluitend op het spel van de andere muzikanten.
Met Aleatoric Anthems and Palindromes maakt Bröndum met zijn medemuzikanten een album dat niet de makkelijkste muziek bevat, maar wie in muzikaal avontuur gelooft en geoefende oren heeft, zal hier heel wat van zijn gading vinden. Na een paar keer luisteren weet de muziek in zijn diepgang en complexiteit echt te raken. Het is bijna een wonder hoe het allemaal in elkaar steekt, maar het fascineert en biologeert.
Opduvel 