Preserved Sound, 2020
Componist Ales Tsurko is in 1987 geboren in Minsk, de hoofdstad van Belarus. Hij schrijft al muziek van kinds af aan en ging elektronische muziek componeren toen hij vanaf zijn vijftiende de beschikking had over een computer. Hij speelde in een orkest en was arrangeur, producer, geluidstechnicus en DJ. Daarnaast richtte hij in zijn vaderland de Vereniging voor ontwikkeling van nieuwe muziek op en stond hij aan de wieg van het Belarus Modern Ensemble. Ook is hij mede verantwoordelijk voor enkele interactieve kunstwerken. Vandaag de dag gebruikt hij zelfgeschreven modulaire synth-software om zijn muziek te schrijven. Zijn composities liggen volgens eigen zeggen ergens tussen elektronische, elektro-akoestische, modern-klassieke muziek en shoegaze in.
Wat op dit moment in Belarus speelt, zal niemand zijn ontgaan. De vijfdelige compositie The Hate die door het Engelse label Preserved Sound is uitgebracht, is niet los te zien van die gebeurtenissen. De volledige verkoopopbrengst gaat naar de slachtoffers van de gewelddadige repressie in Belarus. In een statement benoemt Tsurko de OMON, een speciale politie-eenheid onder leiding van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, die zich schuldig maakt aan het beschieten, aanvallen en arresteren van vreedzame demonstranten. De detentie-omstandigheden zijn uitermate schrijnend en mensonterend. Voor de bevolking van Belarus vormde dit niveau van brutaliteit en fascisme de druppel. Mensen verlieten hun huizen en de fabrieken om te staken uit protest tegen het geweld van OMON.
Een paar maanden voor de dramatische historische gebeurtenissen kreeg Tsurko de opdracht om anti-oorlogsmuziek te schrijven voor de MECHTA-evenementenserie, gebaseerd op Sjostakovitsj’ Symfonie nr. 7. Dat werk werd door de Russische componist in de laatste dagen van 1941 voltooid, tijdens het beleg van Leningrad door de Duitse nazi’s. Over hoe dit werk politiek te interpreteren, bestaat sinds jaar en dag discussie. Wat daar ook van zij: Tsurko kreeg van de oprichter van MECHTA de gelegenheid om zijn stuk te schrijven en uit te voeren zonder enige beperking. The Hate werd in maart 2020 voor het eerst uitgevoerd in Minsk.
Het werk is profetisch gebleken. Tsurko heeft een deel gebaseerd op het geluid van menselijke marteling en een ander deel vertegenwoordigt het verdriet voor de verlorenen. De sfeer van de compositie weerspiegelt wat vandaag de dag in Belarus gebeurt. De haat van de OMON wordt nu omgezet in de haat van de bevolking tegen het regime van Loekasjenko, aldus de componist. Het mag duidelijk zijn dat The Hate een politiek werk is. Het is een elektronisch werk waarin echter wel klanken van akoestische instrumenten en menselijke stemmen zijn te herkennen. Tsurko voert het werk zelf uit. De manier waarop hij de muziek inkleurt, maakt dat wat haat met mensen doet invoelbaar. Dat maakt ook dat de muziek soms ongemakkelijk voelt, je zenuwen onvriendelijk prikkelt. De kracht van het werk zit in de menselijke emoties die het verklankt en ook oproept.
Deel 1 opent met dissonante klanken en bibberige trompetklanken en lijkt daarmee de angst van de bevolking te verklanken. Drones als opkomende donderwolken klinken op de achtergrond en verscholen daarachter klinkt woordloos gezang. De sfeer is gespannen, bijna claustrofobisch. Even komt de muziek tot rust, maar er broeit iets, een woede die naar buiten moet. Met harde tromslagen komt al iets van de haat naar boven, terwijl daarachter een fraaie melodie klinkt, die door elektronische klanken wordt omringd en zelfs wordt verstikt. De dreiging neemt toe en de elektronische klanken worden agressiever, brengen de haat nu ongefilterd naar buiten.
Toch klinkt nog steeds angst door in de muziek van Tsurko en daarmee opent ook het tweede deel van de compositie. De dissonantie is niet verdwenen en de spanning is om te snijden. Klanken als van een snaredrum vormen de dreigende component, samen met een donkere drone. Blazersklanken zijn te horen in de verte en herinneren aan de schoonheid van het bestaan, al is de trage melodie uitermate somber, om uiteindelijk uit te monden in een drone. In het derde deel wordt er een snelle beat aan toegevoegd en neemt het aantal lagen toe. Met de nadruk op de beat lijkt de boosheid die de muziek in zich draagt weer toe te nemen. De muziek neemt nu echt orkestrale vormen aan en de schoonheid van de muziek en het prachtige arrangement staan in scherp contrast met de emotie die het oproept.
In deel vier drijven strijkersklanken de strakke beat langzaam naar de achtergrond, totdat die helemaal wegsterft. Een klassieke melodie wordt ontregeld met trillende geluiden die als een irritant, steeds terugkerend insect de strijkersklanken verstoren. Een harde tromslag doet je opschrikken: weg is de rustgevende melodie en de dreiging is nu bijna tastbaar. Daar kunnen de stemmen op de achtergrond niet aan afdoen. Het werk is nu razend spannend, op een ongemakkelijke manier, en Tsurko voert die spanning alsmaar verder op. Het korte laatste deel wordt aanvankelijk gedomineerd door elektronische glitches, maar met orkestrale dissonante klanken naar een noisy kookpunt gebracht, culminerend in een luide klap als finale.
The Hate is een politiek geladen werk. Die context geeft het stuk meerwaarde, maar ook zonder politieke lading zou het werk van Tsurko overtuigen. De manier waarop de componist/uitvoerder haat, angst, verdriet, pijn en ook verzet verklankt, werkt op het gemoed en zorgt dat de muziek nog lang na het afspelen in je hoofd nagonst. Als je The Hate koopt, steun je een goed doel en haal je ook nog eens een prachtig werk binnen. De slachtoffers van Loekasjenko’s repressie verdienen de steun.
Opduvel 