Cyclic Law/Liberation Through Hearing, 2020

Vorig jaar april verscheen The Substance of Perception, het debuutalbum van NERATERRÆ, de naam waaronder de Italiaan Alessio Antoni zijn dark ambient-muziek uitbrengt. Het is een sterk debuut waarop het woord ‘atmosfeer’ met hoofdletters wordt geschreven (evenals de naam van de act) en Antoni, met hulp van enkele klinkende namen uit de ambient/drone/ritual-scene, laat horen hoe gevarieerd die atmosfeer kan zijn terwijl de ziel van de muziek donker blijft.

Hoewel de gelaagde muziek van NERATERRÆ toch veel voorbereiding moet kosten om tot het uiteindelijke resultaat te komen, is de Italiaan erin geslaagd om binnen een jaar de opvolger van het debuut uit te brengen. Dat is niet vanzelfsprekend, zeker als je bedenkt dat de muziek op Scenes from the Sublime thematisch gelinkt is aan tien schilderijen, meesterwerken in de ogen van Antoni en – hoewel uiteenlopend van aard – passend binnen het muzikale raamwerk waar NERATERRÆ in opereert.

Opnieuw laat Antoni zich bijstaan door enkele namen uit de hiervoor vermelde scene: Alphaxone, Dödsmaskin, Leila Abdul-Rauf, Mount Shrine, Phelios, Phragments, Shrine, Xerxes The Dark, George Zafiriadis (Martyria) en Yann Hagimont (Cober Ord). De bijdragen zijn van belang, maar het is bovenal Antoni’s werkstuk en hij is erin geslaagd om duidelijk het stempel van NERATERRÆ te drukken op elk van de tien composities. Het zal niet verbazen dat de muziek het qua sfeer vooral in het dystopische, het claustrofobische en het duistere zoekt. Echter, niet altijd.

Het loont de moeite om afbeeldingen van de schilderijen voor je te houden tijdens het luisteren naar het album. De muziek overtuigt ook zonder visueel aspect, maar door het kijken naar de kunstwerken wordt je fantasie een handje geholpen en wordt ook duidelijk wat Antoni met zijn muzikale kunstwerkjes wil oproepen.

Het album opent met ‘The Last Abjurer’, dat is geïnspireerd door het werk ‘AA72’ van Zdzisław Beksiński. Als er één schilder is in zijn werk qua ambiance past bij de muziek van NERATERRÆ, dan is dat deze Poolse kunstenaar. ‘AA72’ is bovendien een van zijn allermooiste werken. In het onheil zit de aantrekkingskracht. Het schilderij heeft iets religieus, iets lugubers en iets vervreemdends. Die drie elementen zitten ook in de openingstrack van het album, waarbij niet te veel wordt weggegeven. Er is iets wat lijkt op monnikengezang, maar het blijft bij een paar lange tonen en het stuk beweegt zich voort in een trage pas; als luisteraar waan je je die nietige persoon met de lantaarn op het schilderij.

Verderop vinden we nog een stuk dat is gebaseerd op een werk van Beksiński: ‘Doorway to the I’ ontleent zijn inspiratie aan ‘AE78’. Dat werk draagt wat minder horror in zich (hoewel je dat er wel in zou kunnen zien) en is surrealistisch van aard. Er is ook meer ruimte voor kleur, maar vervreemdend is ook dit werk van de Poolse schilder. NERATERRÆ treft ook hier de sfeer goed, met opkomende en wegstervende drones die een unheimische sfeer creëren maar tegelijkertijd iets van hoop bevatten. Angst voor het onbestemde klinkt door in de statische compositie die vol verschuivingen van klankkleur zit.

‘Fate Unveiled’ is geïnspireerd door ‘Visioenen uit het hiernamaals’ van Jeroen Bosch. Bosch schilderde op vier panelen zijn beeld van het aardse paradijs, opstijging naar de hemel, de val van de gedoemden en de hel. NERATERRÆ kiest er niet voor om in de muziek duidelijke scheidslijnen aan te brengen tussen de vier delen van het schilderij, maar om het overkoepelende thema, het Laatste Oordeel, te vangen in een compositie waarin eerst zware accenten een onheilstijding verklanken, om vervolgens om te slaan naar een droefgeestige, bijna lijdzame sfeer.

Realistischer is het werk ‘Ivan de verschrikkelijke bij het lijk van zijn zoon’ van Ilja Repin. Het indringende en intrieste tafereel wordt door NERATERRÆ op sobere en desolate wijze verklankt. De minimale opzet van ‘In Deafening Silence’ is prachtig en doet het schilderij recht. ‘Het exorcisme’ van Francisco Goya wordt in ‘Thou, Daemon’ een duister horror-ritueel waarbij het gebruik van stemmen het angstaanjagende effect vergroot. Een dergelijk effect is ook te horen in ‘The Unfathomable Lives Again’, gebaseerd op ‘De Nachtmerrie’ van Johann Heinrich Füssli, waarin fluisterende stemmen en donkere drones voor de creepy sfeer zorgen. Op een heel andere manier donker is het op ‘Het dodeneiland’ van Arnold Böcklin geïnspireerde ‘Towards Oneiric Truths’. Er is geen strijd meer, maar berusting in het noodlot. De constante drone, een trage melodie, vrouwenstemmen en het geluid van klotsend water begeleiden je op de weg naar het eiland toe.

‘De wandelaar boven de nevelen’ van de Duitse schilder Caspar David Friedrich is geen donker werk en dat is ook af te horen aan ‘Passion Domain’, dat gekenmerkt wordt door traag voortbewegende wolken van synthklanken en ongecontroleerde geluiden daaromheen. Het surrealisme van Salvador Dalí’s ‘De Volharding der herinnering’ leidt in ‘The Collapse of Matter and Time’ tot een samengaan van een tikkende klok, een zware ondergrond en a-ritmische geluiden die het strakke regime verstoren. Het album eindigt met ‘Virtues of the Dawn’. Voor dat stuk liet Antoni zich inspireren door ‘Light and Colour (Goethe’s Theory) – The Morning after the Deluge – Moses Writing the Book of Genesis’ van William Turner. Nu geen duistere klanklandschappen of surrealistische visioenen meer, maar een waaier aan wonderschone klanken die de vage contouren en de kleuren van het schilderij in herinnering roepen.

Kwaadwillend zou je het project Scenes from the Sublime pretentieus kunnen noemen. Het mooie van pretenties is echter dat ze kunnen worden waargemaakt. Dat doet NERATERRÆ op dit album. Maar misschien is het woord ‘persoonlijk’ beter op zijn plaats: dit zijn de kunstwerken waar Antoni van houdt en zijn kijkervaring heeft hij omgezet in klanken. Het is zijn visie en de muziek draagt dan ook een persoonlijke signatuur. De muziek nodigt je als luisteraar uit om je (verder) te verdiepen in de werken van de kunstenaars die Antoni hebben geïnspireerd. Dat is een mooie bonus op een album dat sowieso al indruk maakt.

Scenes from the Sublime bandcamp